iklan

DILI, MUNISÍPIU

Ministru Agrikultura: Tenta Uza OJE 2019 Ho Másimu

Ministru Agrikultura: Tenta Uza OJE 2019 Ho Másimu

DILI, (TATOLI) – Orsamentu ba Ministériu Agrikultura no Peska (MAP) nian ba tinan oin hamutuk milliaun $14.790 ka porsentu ida husi tetu Orsamentu Jerál Estadu 2019 mak biliaun $1.827, maibé ministru garante sei uza ho másimu.

Ministru Agrikultura no Peska, Joaquim José Gusmão dos Reis Martins, hatete maski orsamentu ne’ebé ki’ik la’ós obstákulu atu halo dezenvolvimentu iha agrikultura, maibé ministériu tenta atu uza ho másimu orsamentu ne’ebé maka iha.

“Ami iha agrikultura, ami-nia hanoin orsamentu boot mós orsida ami labele gasta liu. Ida ne’e maka prova mai ami, ami tenta uza ho másimu orsamentu ne’ebé maka fó. Preokupasaun iha, maibé ita-nia situasaun agora maka sei hanesan ne’e. Dalaruma iha 2020 ita bele tau orsamentu ne’ebé maka adekuadu liu”, Joaquim katak iha Parlamentu Nasionál, ohin.

Entretantu MAP tenta atubele ezekuta osan ne’ebé iha no iha polítika Governu nian sei dada mós setór privadu sira atubele envolve iha agrikultura. “Ita espera katak ho setór privadu nia envolvimentu maka’as iha agrikultura nomós ita ko’alia ho parseiru dezenvolvimentu sira ne’ebé iha, ita bele masimiza ita-nia programa iha agrikultura”.

Sobre montante orsamentu ne’ebé iha ba agrikultura, ministru dehan knaar ne’ebé iha maka kumpre tetu orsamentu ne’ebé maka fahe.

Entantu tuir dadus ne’ebé Tatoli asesu sobre submisaun Organizasaun Naun Governamentál La’o Hamutuk nia ba komisaun C Parlamentu Nasionál katak iha livru OJE 1, Governu deskreve sira-nia prioridade sira prinsipál neen ba tinan 2019 maka hasa’e produtividade iha setór agrikultura hodi hametin seguransa ai-han no redús insidénsia má nutrisaun, hadi’a kualidade edukasaun (inkluzivu, tuir padraun no orientadu ba merkadu), hadi’a no hametin asesu ba servisu saúde, kontinua ho programa “saúde na família”, infrastrutura bázika ba bee-moos no saneamentu no estrada sira, inklui estrada rurál sira, hametin setór turizmu, foka liu ba dezenvolvimentu turizmu komunitáriu no kontinua implementasaun programa desentralizasaun administrativa.

“Governu sempre hatete katak sira-nia prioridade mak agrikultura, edukasaun, saúde no infrastrutura báziku. Maibé, ami la haree prioridade sira hirak ne’e refleta iha alokasaun despeza Orsamentu Estadu 2019. Edukasaun, saúde, agrikultura no bee mós hamutuk hetan menus husi porsentu 15 husi OJE 2019. Sira proposta atu gasta osan boot husi OJE ba projetu boot sira, inklui sosa asaun Greater Sunrise, ne’ebé sei kustu dolar biliaun barak iha futuru, nomós aspetu seluk husi projetu Tasi Mane”, refere iha submisaun ne’e ba PN.

Iha submisaun La’o Hamutuk dehan agrukultura mak meiu importante ba diversifikasaun ekonomia nune’e atu aumenta nivel reseita doméstika no diversifika Timor-Leste nia ekonomia husi mina, Governu presiza prioritiza investimentu iha agrikultura, indústria ki’ik no eko-turizmu ne’ebé bele fó benefísiu ba komunidade sira iha baze tanba 70% husi populasaun depende ba agrikultura ba sira-nia moris, maibé orsamentu 2019 aloka 1.3% de’it ba setór ida ne’e.

“Tendénsia orsamentu ba agrikultura sempre ki’ik no tun dezde 2015. Tendénsia ida ne’e hatudu katak Governu la tau prioridade ba setór produtivu sira hanesan agrikultura, maske sira sempre ko’alia importánsia husi setór sira ne’e iha sira-nia diskursu no planu. Alokasaun ne’ebé agrikultura hetan to’o agora la sufisiente atu hadi’ak produtividade ne’ebé ita presiza atu diversifika ekonomia no hasai ema husi ki’ak”.

Tanba ne’e Governu presiza halo investimentu espesífiku atu aumenta produtividade iha agrikultura no iha tempu hanesan promove diversifikasaun iha ai-han ne’ebé ema kuda no promove métodu agrikultura sira ne’ebé orgániku no saudavel ba tempu naruk.

“Intervensaun hanesan treinamentu no edukasaun ba to’os na’in efetivu liu duke fó kapitál menór – hanesan fó tratór dalaida ne’ebé la’ós investimentu ne’ebé sustentável ba tempu naruk. Governu bele mós investe iha promove indústria ki’ik sira ne’ebé aumenta produtu agrikultura nia valór liuhusi prosesamentu ruma, nune’e bele kria empregu, redús ita-nia dependénsia ba importasaun, no hasai to’os-na’in barak husi ki’ak”.

Jornalista: Maria Auxiliadora

Editora: Rita Almeida

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!