COVALIMA, 17 juñu 2022 (TATOLI)–Koordenadór Programa HIV/SIDA Servisu Saúde Covalima, João Ramalho, hateten Timor-Leste rejista pasiente moras HIV hahú iha tinan 2003 maibé iha Covalima hahú rejista pasiente HIV iha tinan 2012 to’o fulan marsu 2022 pasiente hamutuk na’in-69.
“Iha Covalima ita rejista hahú 2012 to’o fulan-marsu 2022 pasiente HIV hamutuk 69 ne’ebé mak ho idade produtivu,” João Ramalho hateten ba jornalista sira, iha nia knar fatin suku Camanasa, sesta ne’e.
Pasiente sofre moras HIV na’in -69 maoria pasiente sira ho idade produtivu, tanba pasiente hirak ne’e idade hahú hosi 18 to’o 24 no idade 25 to’o 45.
Tuir dadus, kazu 69 ne’e pasiente na’in-21 mak lakon vida, na’in- rua drop out tanba pasiente la foti aimoruk durante fulan tolu, pasiente na’in-34 halo tratamentu iha Covalima, pasiente na’in-12 halo tratamentu iha munisípiu seluk kontrola liuhosi koordenasaun servisu hosi munisipiu ba nasionál .
“Pasiente na’in-12 ne’ebé halo tratamentu iha munisípiu sira seluk hanesan balun halo tratamentu iha Bobonaro, Dili no Indonézia maibé ami kontinua kontrola nafatin sira,” nia informa.
Ho nune’e pasiente kazu HIV na’in-69 refere hosi númeru ne’e pasiente na’in-46 mak halo tratamentu rutina no hemu ai-moruk tuir reseita hosi dotor sira.
“Pasiente ne’ebé ami deteta tarde hanesan la’ós HIV nia hakat ona SIDA, entaun nia kondisaun ladi’ak tanba moras seluk mos afeta ona sira. Entaun, ita halo tratamentu la ho susesu, virus makaas ona sira-nia isin-lolon no sira bele lakon vida,” nia dehan.
Tanba ne’e pasiente kazu HIV sira la hemu ai-moruk ho rutina tuir reseita hosi dotor konsidera sira-nia kondisaun ladun di’ak, maibé parte médiku sempre halo ezaminasaun fíziku hodi halo tratamentu ne’ebé di’ak, nune’e virus labale aumenta iha sidadaun sira-nia isin nune’e sira-nia kondisaun saúde hanesan sidadaun normál.
Durante pasiente halo tratamentu hasoru difikuldade haree ba área jeográfika tanba pasiente balun hela distánsia dook hanesan iha postu Fatumea, Fatululik no Fohorem difikulta pasiente sira halo tratamentu iha sentru tratamentu iha ospitál referál Suai, entaun konselór sira lori ai-moruk ba to’o iha pasiente sira-nia uma.
Aleinde hasoru difikulade haree ba área jeográfika, hasoru difikuldade mós menus rekursu umanu tanba responsavél ba programa HIV/SIDA na’in-ida (1). Maske konselór sira iha sentru saúde maibé seidauk iha konsilleiru tratamentu pasiente HIV sentraliza iha óspital referál Suai ho nia konselór na’in-ida.
“Kona-ba programa HIV/SIDA menus rekursu umanu, maibé Ministériu Saúde liuhosi parseiru Estrela Mais (+) distribui ai-moruk ba pasiente HIV/SIDA no paseiru hosi servisu saúde Covalima mak Key Population HIV/SIDA (KP-HIV),” nia hateten.
Jornalista : Celestina Teles
Editór : Cancio Ximenes