DILI, 26 janeiru 2023 (TATOLI)—Komisaun D trata asuntu Ekonomia no Dezenvolvimentu iha Parlamentu Nasionál (PN), kinta ne’e, bolu Ministériu Turizmu Komérsiu no Indústria (MTKI) hodi bele rona Governu kontrola presu sasán ne’ebé sa’e iha merkadu duarnte ne’e.
Notísia Relavante: Komisaun D sei halo fiskalizasaun ba presu sasán sa’e iha merkadu
“Ohin, Governu hetan konvite ida hosi Parlamentu Nasionál liuhosi komisaun D, atu mai fó informasaun ba Deputadu sira tanba ikus-ikus ne’e hanesan ita-boot sira akompaña lei Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2023, Estadu introdús taxa saida mak durante ne’e Governu halo liu-liu ba área kontrolu nian,” Vise Ministru MTKI, Domingos Lopes Antunes, hateten ba jornalista sira iha PN hafoin audiénsia.
Tan ne’e, nia dehan, ba oin liu-liu se sasán importasaun sira tama mai ne’e Governu nia serbisu halo oinsá atu tau matan tanba komesa agora presu sa’e afeta ba ema hotu liu-liu povu kbiit laek sira.
“Governu tenke halo nia serbisu atu nune’e distribuidór liu-liu halo tuir de’it lei presu justu. Taxa sa’e uituan, dalaruma folin sira-ne’ebé ita boot sira haree sa’e uituan maibé tenke tuir lei. Intervensaun Governu mak halo kontrolu tuir presu justu, to’o agora inflasaun la sa’e, maibé ami kontinua kontrola. Se folin sa’e liu, parese medida ba oin hanoin ita boot sira haree iha kampu laiha ona problema. Produtu balun folin sa’e maibé nesesidade bázika la sa’e,” nia hateten.
Hatán kona-ba tuir lei OJE 2023 hasa’e taxa ba de’it produtu asukarada, nia dehan, sigarru no karreta maibé sasán seluk hanesan nesesidade bázika hanesan foos mós folin komesa sa’e, nune’e husu distribuidór sira labele hasa’e liu presu justu tuir lei ne’ebé iha.
“Sa’e uitoan, tanba ita-nia taxa 2,5% entaun sa’e uitoan maibé labele sa’e liu 10%, ne’ebé AIFAESA sei hala’o nia serbisu halo manipulasaun presu, embarkamentu ka espekulasaun krime,” nia dehan.
Iha parte seluk, Vise Ministru ne’e relata mós distribuidór balun ne’ebé halo manipulasaun presu iha prosesu atu hetan koima.
Prezidente Komisaun D, Antoninho Bianco, hateten ho hasoru malu ne’e bele hatene Governu nia serbisu oinsa halo kontrolu ba presu sasán sa’e iha merkadu.
“Ami fiskalizadór, papél ida mak halo lei sai tiha, tuir mai sira implementa iha terrenu. Entaun, ami tenke buka fiskaliza Governu liuhosi servisu ne’ebé sira halo. Nune’e, presu sira-ne’e sa’e normál ka lae, presu balun la’o antes lei tama ba vigór sira balun halo tiha ona espekulasaun presu,” nia hateten.
Tanba ne’e, nia fó hanoin ba Governu liu-liu reforsa serbisu AIFAESA dezloka iha fatin hotu-hotu nivál nasionál no bele to’o munisípiu ho postu maibé tenke apoiu ho transporte.
Deputadu sira mós hakarak atu AIFAESA kordena ho autoridade seluk, konsumidór hotu iha baze, nune’e haree loja sira labele aproveita hasa’e presu tuir sira nia hakarak.
“Ami fó sujestaun nafatin, halo esforsu katak sasán sira-ne’ebé faan karik antes folin sa’e oinsá, depois aplikasaun maibé presu tenke justu. Presu justu manán karik persentajen hira labele liu fali ida-ne’e,” nia hateten.
Tuir planu, Komisaun D sei konvida mós hodi halo audiénsia ho Autoridade Aduaneira, Ministru Finansa, Ministru Transporte Telekomunikasaun no seluk tan hodi ko’alia kona-ba presu sasán.
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes