DILI, 01 Dezembru 2025 (TATOLI)—Feto potensiál ne’ebé oras ne’e daudaun hakna’ar aan hanesan dosente iha Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL) iha mehi no tempu ona feto lidera instituisaun akadémika hanesan reitora hodi kontribui ba hadi’a problema sira iha UNTL.
Kandidata Reitora UNTL períodu 2026-2030, Brígida António Correia, hateten razaun deside kandidata-aan ba reitora UNTL tanba hakarak hadi’a problema ne’ebé akontese iha UNTL.
“Depoiz UNTL eziste ba da-25, hanesan feto ida, ha’u deside kandidata-aan hodi hadi’a problema ne’ebé akontese iha UNTL. Ha’u hanesan dosente seniór iha UNTL durante ne’e ha’u akompaña iha UNTL buat barak mak presiza atu hadi’a,” nia dehan ba jornalista sira iha Pateo, Kolmera, Segunda ne’e.
Brígida hatutan fatór importante ida-ne’ebé lori nia ba kandidata-aan mak problema laiha transparénsia no mós problema asédiu sexuál.
“Tanba ne’e ha’u mai ho obejetivu ida, oinsá atu transforma UNTL sai universidade ne’ebé moderna no internasionalmente hodi kontribui ho forma efetiva, ho misaun ida katak atu forma sidadaun krítika no profisionál ne’ebé kualifikada, hatutan koñesimentu sientífiku, teknolojia no konstrui ba dezenvolvimentu sustentavel no kulturál Timor-Leste nian,” nia subliña.
Brígida haktuir nia prepara ona programa ualu (8) hanesan reforma akadémika no mellora kualidade ensinu, fortalesimentu no investigasaun, boa governasaun no modernizasaun jestaun rekursu, internasionalizasaun no kooperasaun estratéjika, inkluzaun, ekuidade, bem-estar universitáriu, valorizasaun ba língua, kultura no arte no mós modernizasaun infrastrutura, instalasaun no transformasaun dijitál.
“Husi programa ualu ne’e, ida atu implementa iha tinan dahuluk ne’e mak atu rezolve problema UNTL, estabelese sistema portál transparénsia orsamentu internu UNTL. Ita mós sei iha reseita ba propina estudante sira-nian, reseita husi ema alugér patrimóniu UNTL, no fee peskizadór sira-nia ne’ebé rai pursentu 10 ba kaixa UNTL,” nia esplika.
Tuir nia, portál transparénsia ne’e importante tebes atu ema hotu bele asesu ba orsamentu jerál Estadu ne’ebé Governu atribui ba UNTL.
Brígida akresenta programa prioridade seluk mak moderniza sistema administrasaun online ba fakuldade hotu atu hafásil estudante sira asesu ba dokumentu.
“Ha’u-nia programa ida seluk mak instala diresaun provedoria no akonselamentu iha fakuldade hotu hodi halo atendimentu urjente ba estudante sira liuliu ba kazu asédiu sexuál no mós disemina informasaun ba dosente no estudante sira,” antiga deputada dehan.
Nia tenik, atu alkansa programa hirak-ne’e, presiza iha ligasaun di’ak ho Governu no Parlamentu Nasionál tanba UNTL depende ba orsamentu jerál Estadu (OJE).
“Se ita iha planu no programa di’ak, maás laiha loby ho Governu entaun planu no programa sira labele implementadu. Tanba ne’e, ha’u iha bagajen polítika intelektuál atu lobY oinsá atu implemanta programa sira-ne’e hodibele hadi’a UNTL,” Brigida haklaken.
Nia mós informa katak bainhira hetan fiar hodi lidera UNTL, nia parte sei kontinua fali planu Governu anteriór kona-ba konstrusaun sidade universitária.
“Ha’u iha ona hanoin atu atu lori sidade universitária ba Hera, tanba iha 2015 Governu iha ona master plan, tanba ha’u sei kontinua buat ne’ebé mak iha ona, atubele kria espasu nune’e atividade hotu konsentra iha Hera,” nia dehan.
Nia kompromete bainhira hetan fiar atu lidera UNTL, sei ajusta mós feto sira iha diresaun sira atu hatudu katak feto ne’e bele ka lae, tanba ne’e labele minimiza feto nia kapasidade maibé fó oportunidade atu sira bele lidera.
Iha tinan 1992, Brígida Antónia Correia, MP., IPM, Lisensiada iha área Siénsia Pekuária iha Universitas Udayana. Iha 2004 hasai Mestrada iha Universitas Gadjah Mada no iha tinan 2021 hasai Doutoramentu iha área Siénsia Pekuária iha Universitas Udayana.
Iha Dezembru 1992, hahú servisu hanesan profesora iha eskola téknika vokasionál Don Bosco Fuiloro, Lospalos. Iha 2000-2025 hanesan dosente permanente iha Departamentu Agropekuária, Fakuldade Agrikultura, ne’ebé hanesan mós dosente orientadora ba estudante agropekuária, orientadora ba peskiza, ezaminadora ba kursu lisensiatura, mestrada no doutoramentu iha UNTL no Universitas Udayana, Bali.
Esperiénsia serbisu hanesan eis-Deputada iha Parlamentu Nasionál, Prezidente Komisaun Agrikultura, Peska, Floresta, Rekursu Naturál no Ambiente (Komisaun D), Prezidente Grupo da Mulher Parlamentar.
Jornalista: Osória Marques
Editór: Xisto Freitas da Piedade




