DILI, 07 Outubru 2025 (TATOLI)-Sekretaria Estadu Kooperativa (SEKoop) no Kámara Komérsiu no Indústria Timor-Leste (CCI-TL, sigla portugés) asina nota entendimentu (MoU) hodi fortalese setór kooperativu iha Timor-Leste.
Sekretáriu Estadu tutela, Arsénio Pereira, hateten objetivu jerál husi akordu ne’e mak estabelese mekanizmu kooperasaun institusionál hodi promove no hametin área kooperativa, hadi’a kreximentu ekonómiku, no kria ambiente negósiu ne’ebé favoravel ba kooperativa sira iha Timor-Leste.
“Ita realiza akordu ona ida-ne’e oinsá gia ita atu serbisu hamutuk tuir ita-nia lema hateten ‘Hamutuk halo mudansa liuhusi dalan kooperativa’”, Arsénio Pereira hateten iha Akait, ohin.
Kolaborasaun sira ne’ebé parte rua sei halo mak promove polítika no regulamentu sira ne’ebé fó apoiu ba kooperativa sira, disponibiliza formasaun no kapasitasaun ba empreza kooperativa sira, hadi’a asesu ba rekursu finanseiru no oportunidade ba merkadu, enkoraja parseria públiku-privada no hametin advokasia no polítika públika ba setór kooperativu.

Tuir nia, iha parte forma sira kooperasaun nian sei fahe informasaun no esperiénsia sira, organizasaun konjunta ba semináriu, workshop, no programa formasaun, dezenvolvimentu polítika no projetu konjuntu sira, kriasaun rede no ligasaun sira entre kooperativa sira no setór emprezariál no kriasaun grupu serbisu hamutuk (50-50%) entre SEKoop no CCI-TL.
Kompromisu sira SEKoop nian dezenvolve no implementa polítika sira hodi fó apoiu ba kooperativa sira, asegura fiskalizasaun no governasaun di’ak ba setór, fasilita asesu ba finansiamentu (Banku Dezenvolvimentu Nasionál, mikrokréditu, nsst), apoia asesu ba merkadu lokál no internasionál, promove formasaun téknika no jestaun kooperativa no estimula inovasaun, dijitalizasaun, no sertifikasaun ba produtu kooperativa sira.
“Ita serbisu hamutuk oinsá halo mudansa ba ita-nia kooperativa, tanba atu halo mudansa SEKoop labele hamriik mesak”, dehan.

Iha fatin hanesan, Prezidente CCI-TL, Jorge Serrano, hateten hanesan mahon ba setór privadu previléjiu boot bele selebra akordu ho SEKoop.
“Ida-ne’e, momentu importante tanba CCI-TL nu’udar parseiru estratéjiku Governu nian serbisu hamutuk hodi bele atua setór privadu produtivu sira, haree ba dezenvolvimentu ita-nia rai, no integra mós planu estratéjiku Governu nian, liuliu ministériu sira ne’ebé hala’o atividade ekonómika”, nia dehan.
Tuir nia ,SEKoop iha papél importante atu serbisu hamutuk oinsá dezenvolve nasaun ne’e. “Ita timoroan presiza fó liman ba malu, serbisu hamutuk tanba agora ita tama ba ASEAN no Organizasaun Munidiál Komérsiu tenke preparadu hakat ba oin”, dehan.
Husi akordu ne’e CCI-TL nia kompromisu mak fornese apoiu tékniku no konsultoria espesializada, kria rede no parseria estratéjiku nasionál no internasionál, organiza formasaun negósiu no jestaun nian, promove ambiente negósiu ne’ebé favoravel no partisipasaun iha feira komersiál no eventu ekonómiku sira, estimula integrasaun kooperativa sira iha kadeia valór no komérsiu internasionál.
Aleinde ne’e, apoia inovadaun, marketing, no dijitalizasaun, partisipa iha grupu traballu no mobiliza rekursu ho parseiru internasionál sira tanba akordu ne’e ho prazu tinan tolu.
Konkluzaun MoU ne’e reafirma kompromisu mútua SEKoop no CCI-TL nian mak atu halibur forsa hodi hametin movimentu kooperativu no setór privadu nasionál, hodi promove dezenvolvimentu inkluzivu no sustentavel iha Timor-Leste.
Notísia relevante: Kooperativa meiu transformasaun ekonomia ba kontribuisaun bein-estar komún
Jornalista: Arminda Fonseca
Editora: Maria Auxiliadora