DILI, (TATOLI) – Sekretáriu Estadu Juventude no Traballu (SEJT), Nívio Leite Magalhães, ohin divulga informasaun kona-ba lei traballu nian ba empregadór nasionál no internasionál sira hodi kumpri mesmu Timor-Leste adota sistema merkadu livre no ema sé de’it bele mai halo negósiu, maibé tenke respeita lei ne’ebé vigora.
Divulgasaun lei sira ne’e mak kona-ba SEJT mak iha kompeténsia atu regula no fiskaliza traballu entranjeiru iha Timor-Leste tuir artigu 19, dekretu lei númeru 41/2012, kontratu traballu ne’ebé selebradu ho traballadór estranjeiru tenke ho eskrita no hetan autorizasaun husi autoridade kompetente tuir lejislasaun espesiál artigu 77, lei númeru 4/2014 (Lei Traballu), Inspesaun Jerál Traballu iha SEJT mak hanesan autoridade kompetente tuir lei númeru 4/2012 (Lei Traballu) no dekretu lei númeru 19/2010, presiza iha orientasaun ida atu implementa polítika ne’ebé ligadu ba traballu estranjeiru iha territóriu nasionál Timor-Leste.
Nune’e mós presiza proteje no promove postu traballu ba ema rai-laran, presiza regula no promove transferénsia koñesimentu no esperiénsia serbisu husi traballadór estranjeiru ba timoroan ho objetivu atinje programa kaderizasaun timoroan.
“Hein katak empregadór sira bele hatene dia’k liután lei ne’ebé iha, nune’e bele hakruuk ba lei ne’e nomós implementa iha sira-nia serbisu fatin”, Nívio hatete hafoin sormutuk ho empregadór iha SEJT Kaikoli.
Bainhira empregadór sira iha koñesimentu di’ak kona-ba lei maka sei implementa didi’ak tanba kontribuisaun empregadór sira boot tebes hodi hamenus dezempregu iha país ida ne’e, nune’e empregadór no traballadór tenke tane hanesan.
“Ita tenke serbisu hamutuk no ami mós lakohi viola ita-boot (empregadór) sira-nia direitu, halo susar ita-boot sira, tanba iha buat balun ne’ebé ami hadi’a atu serví ita-boot sira, maibé ami haree liu ba lei ne’ebé vigora”.
Sorumutuk ne’e mós atu rona husi empregadór sira sobre atendimentu ne’ebé SEJT halo durante ne’e, karik iha iha buat balun ne’ebé presiza atu hadi’a maka sei hadi’a tanba ezisténsia SEJT nian atu serví povu no Nasaun.
Kona-ba inspesaun ne’ebé SEJT halo iha irregularidade barak ne’ebé akontese no bainhira deteta maka tuir artigu 99 lei traballu fó kedan sansaun ba empregadór sira ne’ebé viola lei traballu nian.
Empregadór Lafó Saláriu Tuir Padraun
Violasaun ba lei traballu ne’ebé SEJT deskobre durante iha inspesaun katak traballadór estranjeiru balun laiha autorizasaun serbisu tanba uza vistu turista nian depois hadau fali serbisu, laiha kontratu no empregadór balun lafó saláriu tuir padaraun ne’ebé iha ba nia empregadu sira.
“Ita hatene katak saláriu mínimu ne’e 115, balun lafó to’o iha ne’ebá no iha fatin balun mós tratamentu ba traballadór ladún di’ak hanesan iha tinan ida sira lasimu subsídiu anuál”.
Maibé iha artigu 44 lei númeru 4/2012 hatete traballadór iha direitu ba subsídiu anuál ho valór mínimu hanesan saláriu mensál ne’ebé tenke selu to’o loron 20, fulan-dezembru kada tinan sivíl nomós kálkulu ba subsídiu anuál tenke proporsionál ba fulan sira ne’ebé servisu iha tinan sivíl ida-idak.
“Tanba ne’e mak agora ami haree filafali ida ne’e, sei laiha toleránsia ba sé de’it ne’ebé viola lei traballu. Lei ne’e lei, bainhira ita ko’alia kona-ba lei laiha diskusaun ka laiha perdua malu. Sé de’it tenke hakruuk ba lei, tenke tuir lei ne’ebé vigora iha Timor-Leste”.
Jornalista: Maria Auxiliadora
Editora: Rita Almeida