iklan

DILI, MUNISÍPIU

MOKATIL Hakarak Kooperativa Integrada

MOKATIL Hakarak Kooperativa Integrada

Prezidente MOKATIL, Hélio Dias da Silva. Foto TATOLI: Rafy Belo

DILI, (TATOLI) – Sekretáriu Jerál (SEKJER) Movimentu Kamponez Timor-Leste (MOKATIL), Hélio Dias da Silva, katak membru MOKATIL iha teritóriu to’o ohin loron hamutuk ema na’in 53.000 ne’ebé hakarak kooperativa integrada.

Tanba ne’e, iha 2017 MOKATIL halo ona kompromisu ho lider nasionál sira, ho mandatu MOKATIL nian hamutuk lima hanesan reforma rai ba produsaun agrikola, hakbesik merkadu ba produtór sira, soberania ai-han; redús importasaun ai-han, subsídiu governu ba kamponez no asegura kamponez sira katak ekonomia kamponez forte, prospéru no igualitária.

“Agora dadaun polítika, programa hirak ne’e ami enkaixa ona iha Sekretáriu Estadu Kooperativa, tanba ida ne’e mak konseitu ida ne’ebé mak ami dudu mak oinsá harii kooperativa integrada iha tinan lima nia laran, iha postu 65”, afirma Hélio Dias da Silva ba jornalista sira iha sede MOKATIL, Kolmera, ohin.

MOKATIL halo ida ne’e, tuir Sekjer Organizasaun Naun-Governamentál (NGO) nasionál no internasionál sira konsidera katak Timór la iha produsaun. “Ba ha’u ida ne’e bosok”, friza.

Sekjer MOKATIL argumenta sistema mak subsisténsia no polítika protesaun ba kampones sira mak sei problema. Tanba ne’e, presiza kria polítika atu proteje.

Nia fó ezemplu to’os na’in halo produsaun; hahú prepara rai, kuda no to’o kolleta. Se kolleta, se mak hetan benefísiu ida ne’e? Kompañia sira, kapitál na’in sira mak halimar folin iha baze.

“Maibé kuandu iha polítika ida hodi proteje to’os na’in, hahú produsaun to’o merkadu, to’os na’in sei moris di’ak”, dehan.

Sekjer MOKATIL akresenta presiza fó subsídiu ba joventude ho nivel akadémiku iha área agrikultura no kria sentru produsaun kooperativa.

Nia konsidera mós governu seidauk iha polítika oinsá bele proteje graduadu sira iha área agrikultura no orienta sira ba vida agrikultór nian

Entaun, liuhusi subsídiu mak tenke proteje. Se halo subsídiu ba veteranu, presiza mós fó subsídiu ba kampones nia oan sira, fila fali ba kampu.

Sekjer MOKATIL hatutan Timor-Leste ne’e rai koletiva husi beiala sira; rai sei la aumentamas ema sei aumenta.

Polítika lei ba rai, tuir MOKATIL mistura artigu ba artigu; ne’ebé mós ko’alia privatizasaun, konsidera ema ne’ebé mak na’in ba rai, tantu tempu portugés mós iha ne’ebá hotu, Indonézia mós. “Entaun halo konfuzaun”.

Hélio Dias haklaken konseitu MOKATIL nian mak halo reforma ba rai no rai ba produsaun husi to’os na’in sira. “Ita reforma rai ne’e, ita fó ba ema ida rua, nia atu halo produsaun halo nusa”.

Segundu, MOKATIL konsidera katak kuaze rai barak kompañia uza no sei kontra bainhira fó rai nafatin ba kompañia sira.

“Movimentu Kamponez sei kontra kuandu sé mak halo reklamasaun rai ba iha Kosta Sul. Rai ne’ebá (Kosta Sul), rai to’os na’in ninian, la’ós rai ba ema ida rua”,  konklui.

MOKATIL nu’udar organizasaun sindikatu ne’ebé harii iha loron 28 fulan jullu 2011. Estatutu MOKATIL mak hamriik nu’udar organizasaun movimentu kamponezes ho natureza ukun rasik-án , la buka lukru no la apoia ba partidu polítika ka sekte ruma.

Ho vizaun povu kamponezes Timor Lorosa’e ne’ebé iha dignidade no direitu ne’ebé metin atu determina rasik sira-nia moris iha igualidade, justisa sosiál no sustentabilidade ba futuru nasaun no povu ne’ebé soberanu.

Enkuantu, misaun MOKATIL nian mak atu halao transformasaun ba povu kampones nia moris liuhusi hala’o servisu iha área agrikultura sustentável, ekonomia populár, advokasia kamponezes, formasaun, mobilizasaun sosiál no komunitáriu.

Luta ba defende direitu no dignidade kamponezes, luta ba moris di’ak no rahun di’ak kamponezes, mobiliza, konsolida no hakbiit komunidade baze hodi halo produsaun, atu sai mahon hodi halibur povu kamponezes kompostu husi; juventude, feto, peskadór, traballadór, pastoralistas no artezenatu, estudante no feto rurál sira.

Inklui, luta ba harii no defende sistema reformasaun agraria ne’ebé pro kamponezes, luta harii no defende polítika soberania ai-han iha Timor Leste liuhusi promove agrikultura sustentável no agroekolójia hodi asegura seguransa ai-han iha Timor Leste nomós harii no haforsa rede no aliansa ne’ebé iha vizaun no misaun hanesan iha nivel, nasionál, rejionál no internasionál.

Jornalista: Rafy Belo

Editora: Rita Almeida

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!