DILI, (TATOLI) – Diretór Jerál Autoridade Aduaneira (AA), José António Fátima Abílio, informa Governu aprova ona orsamentu milliaun $1,5 atu dezenvolve tan ASYCUDA (Automated System for Customs Data) World hanesan janela únika ba rejiaun ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) no CPLP (komunidade Nasaun sira ne’ebé ko’alia lia-portugés).
Tanba ne’e ho apoiu UNTAC (United Nations Conference on Trade and Development/konferénsia Nasaun Haklibur sira kona-ba komérsiu no dezenvolvimentu) nian dezenvolve ona dokumentu ba janela únika nian depois hein no konklui hotu, asina para hahú implementasaun.
Trajetu atu implementa ASYCUDA iha rejionál maka mínimu tinan tolu, la fasil bainhira Timor-Leste tama ho nasaun sira seluk tanba tenke haree enkuadramentu legál país seluk nian no Timór nian hotu.
“Dalaruma ita bá ema dehan di’ak, maibé ema sei haree rekizitu legál ne’e bele ka lae? Kuandu temi ona rekizitu legál ne’e lori tempu, mas importante maka ita iha ona sistema, ita iha ona akordu para estabelese ida ne’e la’o bá oin di’ak”, katak nia ba TATOLI iha edifísiu tuan Ministériu Finansa, área Palásiu Governu, ohin.
Nia hatutan tan: “Ho CPLP, ita bá halo ona aprezentasaun, ho ASEAN nian Reforma Fiskál mós bá halo ona aprezentasaun, só sira iha ona informasaun, komunikasaun inisiál, agora ita hein kontinuasaun para follow up hodi bele asina akordu ruma nune’e ita hahú partilla ona informasaun dadus sira ne’e liuhusi sistema”.
Tanba sistema ASYCUDA ida ne’e Ministériu Finansa (MF) liuhusi AA lansa ona iha fronteira, portu no aeroportu, daudaun ne’e pasu seluk ne’ebé seidauk halo husi ASYCUDA World ne’ebé maka Alfándega esforsa hela atu halo mak ligasaun ba janela únika nasionál.
“Depois ita bá rejionál ho inter rejionál. Ita presiza set up (konfigurasaun) mós halo instituisaun relevante sira ne’e uza lai ita-nia sistema ne’e, tanba Konsellu Ministru aprova tiha ona plataforma eletrónika ba Timor-Leste atu uza ba janela únika”.
Bainhira instituisaun relevante konsege uza ona ASYCUDA para análize prosesu dokumentu importasaun no esportasaun, entaun au-mezmu tempu Timor-Leste tama ona ho rejionál sira.
“Ita haree nasaun ida ne’ebé maka halo importasaun barak mai, entaun ita tama uluk ho sira, ba ho CPLP ho ASEAN duni hanesan Indonézia importa mai, Austrália importa mai, pasu ne’e maka sei tuirmai atu komplementa kontinuasaun husi ASYCUDA World ne’e”.
José Abílio relata parte relevante ne’ebé uza ASYCUDA maka APORTIL, Transporte no Komunikasaun. Daudaun ne’e AA halo ona enkontru ho sira, maibé sira iha sistema rasik no AA hein hela bainhira sistema foun ne’e instala ona para halo konfigurasaun.
“Kuarentena ami diskute hela ho sira, sira dehan sei revee lai lei depois kuandu uza sistema ne’e bele konfigura ona rekizitu kuarentena nia tuir lei haruka iha sistema para ajuda sira halo análize ba dokumentu sira tama ne’e. Agora, hela atu bá tan maka komérsiu, saúde no ami sei halo hela aproximasaun ba ne’e”.
Kona-ba Servisu Rejistrasaun no Verifikasaun Emprezariál (SERVE), Alfándega servisu hamutuk hodi fornese dadus hodi konfigura iha sistema. Sobre instituisaun relevante AA sei identifika sira para tama hotu iha sistema.
José Abílio esplika ho utilizasaun sistema ASYCUDA World ne’e atu redús tempu hodi prosesa dokumentu importasaun no esportasaun no prosesu transparénsia ida ba iha públiku liuliu importadór sira kona-ba kustu ne’ebé sira atu selu.
Nia esplika tanba bainhira haree Dokumentu Aduaneira Únika ne’e kustu sira kontempla hotu iha ne’ebá, automatikamente sei fasilita komérsiu tanba tuir Organizasaun Mundiál Komérsiu (OMK) katak importadór ou investor sira hakarak prosesu ida lalais no labele atraza tanba ne’e maka Timor-Leste tenta hodi hamenus tempu ba prosesa dokumentu no hamenus to’o oras 24 ne’e sasán bele sai ona.
Sistema ASYCUDA World ne’e hanesan plataforma ida ba implementasaun janela únika elektrónika Timor-Leste no aprovasaun ba Sistema ASYCUDA World ne’e iha reuniaun Konsellu-Ministrus iha loron 20 abril 2017 .
Jornalista: Maria Auxiliadora
Editora: Rita Almeida
