DILI, 25 setembru 2020 (TATOLI)-Timor Gás no Petróleu, Empreza públika (Timor GAP, E.P) daudaun ne’e iha dívida millaun $4 no osan ne’ebé maka iha konta hamutuk $250.000.
Ho nune’e, Prezidente Konsellu Administrasaun Timor GAP, António José Loiola de Sousa, kompromete ho estrutura foun ne’e sei buka maneira atu hadi’a sistema jestaun iha instituisaun Estadu ne’e.
“Momentu ha’u hetan fiar hosi Governu lidera Timor GAP, ami hasoru kedan ho dívida ne’ebé mak boot tebes hamutuk millaun $4 no osan iha kaixa $250.000. Ida ne’e hatudu katak inkapasidade jestaun anteriór katak durante ne’e selu konsultór barak liu do que despeza ba kompaña rasik, entaun ami tenke halo medida rigosozu hodi hadi’a sistema jestaun instituisaun,” relata Prezidente Timor-Gap, António de Sousa, iha ámbitu audisaun públika entre komisaun C (finansa públika) no komisaun E (infraestutura) ho Governu no entidade iha setór petróleu, iha sala plenáriu Parlamentu Nasionál (PN), sesta ne’e.
Notísia Relevante: Governu ‘Kontinua’ Sosa Asaun ConocoPhillips
PN Aprova Orsamentu Sosa Partisipasaun Shell Milliaun $300
Governu Sosa Partisipasaun ConocoPhilips Tanba Razaun Opsaun La Hanesan
Dirijente ne’e konfesa, estrutura foun rezolve problema barak, tanba negósiu empreza estatál ne’e iha upstream (rai-maran), downstream (tasi-okos) no servisu.
Biban ne’e nia deklara, hafoin simu knaar importante hodi lidera empreza estatál iha setór petróleu, seidauk hasai funsionáriu ida inklui eis Prezidente Timor GAP, Francisco Monteiro.
“To’o agora ha’u seidauk hasai ema ida no ko’a saláriu funsionáriu, diretór no prezidente sesante mós sei simu saláriu normál no ha’u promete sei hatuun ha’u-nia saláriu tanba ami iha dívida barak,” nia akresenta.
Biban ne’e, António José preokupa ho prosesu projetu kampu Greater Sunrise tanba Timor GAP momentu ne’ebá sosa asaun la liu aprovasaun konsellu Administrasaun.
“Kompañia subsidiáriu ida ba foti osan ho montante boot sein aprovasaun hosi kompañia inan no atu estabelese subsidiáriu rasik, hafoin kompañia inan mak tenke hahú entaun risku ne’e orsida mai fali kompañia inan. Ha’u la kompriende loloos momentu dirijente sesante ho Banku Sentrál foti desizaun halo pagamentu bazeia ba saida? ,” nia kestiona.
Tuir Prezidente Timor GAP, normalmente iha indústria petrolíferu, liuliu iha faze produsaun no esplorasaun tenke garante katak kampu iha valór hira no bainhira maka iha ona planu atu dezenvolve kampu.
“Maibé kuandu planu seidauk iha, Timor GAP ba empresta iha Banku Sentrál no kontratu ho Banku Sentrál, hafoin tinan 2028 maka Timor GAP sei selu millaun $117. Ida ne’e ha’u sente hanoin didi’ak lai karik, tanba razaun ne’e laiha,” nia akresenta.
Nia hato’o lia hirak ne’e, relasiona preokupasaun Deputada Bankada Congresso Nacional da Reconstrução de Timor (CNRT), Virgínia Ana Belo, kona-ba dívida Timor GAP no husu Prezidente atuál atu forma ekipa auditoria ba kestaun dívida.
“Dívida millaun $4 maibé Prezidente Timor GAP dehan fali millaun $682, inklui sosa asaun ne’e, tanba iha kompromísiu, bainhira dehan estrutura anteriór husik hela dívida millaun $4 no ita boot rasik mós la hatene, ha’u hanoin karik bele halo auditoria atu iha klareza,” Deputada Bankada opozisaun ne’e sujere.
Antes ne’e, Governu sosa partisipasaun konsórsiu hosi empreza petrolífera Conocophillips iha projetu Greater Sunrise ho porsentu 30 ho totál orsamentu millaun $350 no hosi empreza Shell ho porsentu 26,56 ho totál orsamentu $300.
Ho nune’e, Timor-Leste reprezenta hosi Timor GAP hetan parte maioria ho porsentu 56,56, Woodside (operadora) ho partisipasaun 33,44 no Osaka Gás ho porsentu 10, iha projetu Greater Sunrise.
Kampu petrolífera ne’e lokaliza iha kilómetru 150 iha Sudeste Timor-Leste nian no kilómetru 450 iha noroeste Darwin, iha terriróriu norte Austrália.
Ba kestaun ne’e, Agência Tatoli seidauk hetan konfirmasaun hosi parte Prezidente Timor GAP sesante no parte Banco Central Timor-Leste (BCTL).
Jornalista: Antónia Gusmão
Editora: Julia Chatarina