DILI, 08 jullu 2021 (TATOLI)–Unidade Planeamentu, Monitorizasaun no Avaliasaun (UPMA) hosi Gabinete Primeiru-Ministru (GPM) no Ministériu Finansa (MF) Dirasaun Jerál Planeamentu no Orsamentu (DGPO, sigla portugés), hahú komunika ho entidade Estadu hodi halo ajustamentu ba programa, relasiona ho elaborasaun proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2022.
“UPMA no MF hahú loron 5 to’o 16 jullu, inisia ona konsulta ho liña ministériu no ajénsia autónomu hodi rasionaliza númerú programa, sub programa inklui korte nesesária iha nível atividade bazeia ba orgánika knaar no kompeténsia kada entidade, nune’e evita duplikasaun iha nível atividade no redús atividade kada entidade ne’ebé la tuir knaar no kompeténsia,” Koordenadora UPMA, Brígida Soares, informa ba Agência TATOLI, iha ninia knaar fatin, Palásiu Governu, kinta ne’e.
Notísia relevante: Governu fó prioridade programa neen iha OJE 2022
Hafoin atividade rasionalizasaun ramata, estrutura foun sei submete ba sistema online PMA-‘Dalan ba Futuru Timor-Leste’ (DBFTL) no MF sei prepara pakote hodi lori ba Konsellu Ministru (KM) hodi hetan aprovasaun, hafoin sei fahe ba entidade idaidak hodi halo kustu ba programa ne’ebé trasa ba tinan oin liuhosi sistema DBFTL.
Iha ezersísiu preparasaun no elaborasaun planu anuál ba OJE 2022, UPMA hahú analiza kle’an programa atuál Governu tinan 2021 ho totál 145, ba kada sub-programa no atividade ne’ebé liña ministériu no ajénsia autónomu iha ona, liga ho entidade idaidak nia knaar no kompeténsia, nia rezultadu no indikadór ne’ebé hatuur ona inklui baseline no meta ne’ebé iha hodi atualiza ba planu anuál tinan oin.
“Desizaun polítika Governu atu redús númeru programa hodi hatuur foku ba rezultadu sira iha tinan tuir mai, nune’e UPMA no MF-DGPO téknikamente fornese opsaun ba redusaun programa kada entidade governamentál,” Koordenadora UPMA akresenta.
Aleinde ne’e, iha rekomendasaun téknika ho opsaun rua hanesan ‘bottom up approach’ (abordajen kraik ba leten), ne’ebé ninia metodolojia mak redús fazeadamente 145 programa atuál liuhosi revista programa atuál liga ho estrutura orgánika, knaar no kompeténsia kada entidade atu evita sobre pozisaun.
Opsaun seluk mak ‘top down approach’ (abordajen leten ba kraik), ne’ebé kompletamente muda estrutura programa atuál bazeia ba programa VIII Governu Konstitusionál, ne’ebé refere ba sub-setór sira Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu (PED) 2011-2030.
Nune’e, hosi rekomendasaun téknika ne’e, desizaun polítika ba ho opsaun Top down approach.
“Opsaun ida-ne’e iha mudansa radikál ba númeru programa hosi 145 tun ba entre 23-50. Tanba ne’e, sei mosu serbisu maka’as uitoan entre UPMA no MF-DGPO inklui entidade sira, maibé mudansa ne’e sei la implika sistema PMA no Financial Management Information System (FMIS), no la implika estrutura atuál, ne’ebé rezultadu hosi programa atuál kada entidade sei mantein,” nia hatutan.
OJE 2022, redús programa mínimu 23 no másimu 50
Tuir Koordenadora, programa atuál ne’ebé eziste sei halakon hotu maibé sei halo mapamentu ba ninia rezultadu ba programa foun tuir sub-setór PED no programa VIII Governu Konstitusionál ne’ebé aprovadu ona hosi KM no redusaun programa ne’e sei inisia hosi mínimu 23 no másimu 50 ba tinan 2022.
Maski nune’e, laiha diferénsia boot ba prosesu elaborasaun planu anuál 2022 no Governu kontinua ho polítika implementasaun estrutura programatika maibé ninia diferensa liga ba instituisaun ne’ebé mak lidera preparasaun planu asaun tinan oin.
Brígida Soares rekoñese, ezersísiu téknika sei barak iha parte planeamentu tanba iha ezersísiu boot ba redusaun programa hosi 145 tun ba 23-50 ba tinan 2022.
Iha tinan 2021, koordenasaun ba preparasaun planu asaun ho entidade sira baibain lidera hosi UPMA, maibé ba elaborasaun planu asaun tinan 2022 agora lidera hosi MF-DGPO inklui Dirasaun Nasionál Planeamentu (DNP), maibé UPMA kontinua fó apoiu másimu ba preparasaun elaborasaun planu asaun ho entidade governamentál tomak.
“Laiha mudansa ba preparasaun planu asaun ne’e, liña ministériu mak elabora ninia atividade detallu, hafoin UPMA no MF halo mapamentu ba programa ne’ebé mak redús atu re-aloka ba programa ne’ebé aprovadu ona iha Konsellu Ministru, hafoin kontinua utiliza analiza hirak ne’ebé iha hodi apoiu liña ministériu no ajénsia autónomu sira bele prodús planu asaun ho kualidade ba tinan oin,” Koordenadora UPMA dehan.
Notísia relevante: Reuniaun KM: MF-UPMA aprezenta siklu OJE 2022
Elaborasaun planu asaun OJE 2022 la’o bazeia ba kalendáriu orsamentál ne’ebé aprova ona hosi KM, tanba ne’e, preparasaun komesa la’o kedas hahú hosi fevereiru 2021, ne’ebé momentu ne’ebá UPMA no MF halo akordu hamutuk kona-ba servisu planeamentu anuál, ne’ebé transfere ba MF-DGPO tuir knaar no kompeténsia foun orgánika MF nian.
“Akordu servisu ne’e, indika klaru katak MF-DGPO mak sei lidera prosesu tomak ba preparasaun planu asaun tinan 2022, enkuantu UPMA nia parte kontinua fo apoiu másimu ein termu fornesementu rekursu hodi asegura preparasaun planu asaun la’o tuir kalendáriu no kotinua ezekuta polítika Governu ba OJE kada tinan ho planu anuál ne’ebé adopta modelu Orsamentu Bazeia ba Programa,” nia subliña.
Jornalista : Antónia Gusmão
Editora : Julia Chatarina