VIQUEQUE, 15 outubru 2021 (TATOLI)—Grupu Mulheres Parlamentares de Timor-Leste (GMPTL) selebra loron mundiál Feto Rurál iha munisípiu Manufahi, Lautém no Viqueque, ne’ebé realiza semináriu ida hodi mellora partisipasaun feto sira iha kualker atividade.
Tema prinsipál iha selebrasaun ne’e maka ‘Hakbiit Feto Rurál nia Vida Ekonomia iha Ambiente COVID-19’.
Durante semináriu iha Viqueque, Reprezentante GMPTL, Deputada Elvina Sousa Carvalho, konsidera, promove inkluzaun sosiál no ekonómiku ba feto foin-sa’e hanesan mekanizmu krusiál ida atu habelar no haklean feto nia partisipasaun, la’ós de’it iha aspetu família, maibé mós ekonómiku no sosiál.
“Nune’e bele haforsa no moris tuir prinsípiu igualdade no sein diskriminasaun, ne’ebé konsagra iha Konstituisaun nu’udar nasaun ne’ebé tane-as sistema demokrátiku, tuir vontade prinsípiu konstitusionalidade ne’ebé presiza tebes apoiu no kolaborasaun hosi entidade hotu atubele implementa polítika adekuadu no fó benefísiu ba feto nia partisipasaun,” Deputada Elvina Sousa Carvalho hateten liuhosi ninia diskursu, durante semináriu, iha salaun Administrasaun Viqueque, sesta ne’e.
Biban ne’e, Reprezentante Grupu Feto Parlamentár ne’e nota katak taxa partisipasaun foto iha forsa traballu menus, iha tinan 2010 partisipasaun feto 14% no tinan 2016 partisipasaun 40%.
“Kreximemtu ne’e halo taxa partisipasaun feto nia hakbesik ho mane, 40% versu 53%, maibé taxa dezempregu entre feto sira nafatin kuaze dala-rua hosi mane sira, ne’ebé 14,3% versu 7,5%,” nia akresenta.
Nia mós nota katak, iha sosiedade, kultura nia influénsia bele fó impaktu boot ba dezigualdade jéneru, ne’ebé tuir beiala sira mane maka superiór Iiu feto, na’in ba riku-soin família, xefe ba família, nune’e mane iha poder a’as tebes iha uma no sosiedade nia le’et, tanba ne’e feto presiza dezenvolve ninia kapasidade no defende direitu hodi enkoraja feto maluk sira.
“Liuliu feto rurál sira ne’ebé difísil tebes atu hetan formasaun ka informasaun relevante ba sira-nia direitu nu’udar sidadaun ne’ebé konsagra iha Konstituisaun, ne’ebé mensiona garante partisipasaun iha aspetu hotu sein halo diskriminasaun ka halo limitasaun ba direitu,” nia akresenta.
Aleinde ne’e, feto rurál durante ne’e hakarak kontribui partisipasaun lian ba dezenvolvimetu iha Timor-Leste, iha aspetu hotu hanesan agríkola, ekonómika, polítika, saúde, justisa no seluk tan.
“Maibé dalabarak falta rekoñesimentu adekuadu hosi parte kompeténsia, la’ós tanba feto ne’e laiha kapasidade, maibé tanba kultura lori implikasaun boot tebes,” nia dehan.
Tanba ne’e presiza servisu hamutuk atu modifika ka dezenvolve mentalidade ne’ebe iha hodi enkoraja feto rurál atu haklaken lian no ideia sai feto ativa no intelektuál, dezenvolve kapasidade no garante igualdade no oportunidade ba direitu feto sira hotu, liuliu ba feto rurál.
Tuir Deputada Bankada Partidu Demokrátiku (PD), atubele hakbiit feto rurál nia vida ekonomika, presiza investe di’ak liután iha polítika orsamentu sensível, ho objetivu atu implementa polítika igualdade entre feto no mane.
Seremónia ne’e realiza ho apoiu hosi programa ‘Jere ho di’ak osan povu nian’, Uniaun Europeia no Instituto Camoes, ne’ebé hetan partisipasaun Deputada ne’ebé envolve iha GMPTL, hanesan Josefa Alvares Pereira, Angelina dos Reis, Gabriela Alves, Nelia Soares Menezes, feto poténsial, feto emprezariá, feto polítika sira iha munisípiu Viqueque, Administradór Viqueque, Januario Sores ‘Boly’, no entidade relevante seluk.
Jornalista : Vitorino Lopes da Costa
Editora : Julia Chatarina