DILI, 02 dezembru 2021 (TATOLI)— Ministru Defeza, Filomeno Paixão, informa, Governu propoin Xefe Estadu-Maiór Forsa Armada (XEMFA), Brigadeiru Jenerál, Calisto dos Santos ‘Coliati’ atu troka Komodoro Donaciano Gomes ‘Pedro Klamar Fuik’ hodi lidera Instituto Defeza Nasionál (IDN, sigla Portugés).
“Xefe Estadu Maiór Forsa Armada ‘Coliati’ nia mandatu ne’e tinan rua de’it, nune’e mós Pedro Klamar Fuik asume ona kargu durante tinan 10 ona. Mandatu kleur ona iha instituisaun, ne’ebé iha proposta ne’e Pedro Klamar Fuik ba Xefe Estadu-Maiór Forsa Armada no Brigadeiru Jenerál Coliati ba lidera IDN,” Ministru Filomeno Paixão, hateten ba Jornalista sira Parlamentu Nasionál, kinta ne’e.
Nune’e, Ministu Paixão dehan proposta ezonerasaun no nomeasaun Xefe Estadu-Maiór Forsa Armada no Komandante Komponente FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste bazeia ba reuniaun Konsellu Defeza Militár.
Proposta Governu nian bazeia ba lei númeru 11/202, 23 juñu, ne’ebé prosede ba alterasaun lei númeru 3/201, 21 abríl kona-ba Lei Defeza Nasionál, iha artigu 17 (Kompeténsia Primeiru Ministru), alinea d, propoin ba konsellu Ministru hamutuk ho membru Governu ne’ebé resposavél iha área Defeza kona-ba nomeasaun no ezonerasaun ba Xefe Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada, Vise Xefe Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada, Xefe Estadu-Maior Forsa Armada no Komandante komponente sira.
“Governu halo proposta, maibé Prezidente Repúblika mak iha kompeténsia atu nomea no ezonera ho baze ba proposta hosi Governu. Ita hein Prezidente Repúblika nia desizaun mak ita fó-sai,” Governante ne’e afirma.
Tanba, iha artigu 14 (kompeténsia ba Prezidente Repúbliku) alinea e, prevista nomea no ezonera bazeia ba propsota Governu nian, Xefe Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada, Vise Xefe Estadu Maiór Jenerál Forsa Armada, Xefe Estadu-Maior Forsa Armada no Komandante komponente sira.
Bainhira simu proposta Governu nian, Prezidente Repúblika nu’udar Komandante Supremu Forsa Armada sei uza artigu 19 (Konsellu Superiór Defeza no Seguransa), númeru 3, katak konsellu superiór defeza militár reúne obrigatoriamente ba matéria respeitante ba alterasaun estrutura orgánika F-FDTL, kona-ba proposta nomeasaun no ezonerasaun ba kargu CEMGFA, Vice-CEMGFA no CEMFA, no Dispozitivu iha F-FDTL.
Iha fatin ketak, Xefe Estadu Maiór Jenerál FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste, (F-FDTL), Tenente Jenerál, Lere Anan Timur, hateten, Brigadeiru Jenerál Calisto dos Santos “ Coliati”, sei troka Komodoro Pedro Klamar Fuik lidera Institutu Defeza Nasionál (IDN, sigla Portugés).

“Ami propoin ne’e, Pedro Klamar Fuik maka sei troka Coliati ba XEMFA, nune’e mós Coaliati maka sei ba troka Pedro Klamar Fuik iha IDN,” Tenente Jenerál Lere Anan Timur informa.
Tenente Jenerál Lere dehan ezonerasaun no nomeasaun ne’e deside liuhosi reuniuan Konsellu Superiór Defeza Militár ne’ebé envolve direita Ministru Defeza no Koronél sira.
Tuir Lere atu lidera IDN ne’e la’ós ema bainbain tanba instituisaun ne’e atu forma ofisiál, forma Komandu Polísia nian to’o autoridade lokál.
“Entaun la’ós kualkér ema maka ba, só Coaliati mak bele, tanba ne’e ami deside iha Konsellu Superiór Defeza Militár hodi propoin ba Governu hodi ezonera no nomea Coliati ba lidera IDN. Laiha buat seluk hosi ne’e,” nia esplika.
Tanba ne’e, Lere Anan Timur husu ba públiku labele halo interpretasaun oin-oin kona-ba desizaun ezonerasaun no nomeasaun ne’ebé Konsellu Ministru aprova ona.
“Ita-nia portugés maka halo ema konfuzaun, maibé ha’u husu ba públiku tenke komprende iha ezonerasaun maka foin iha nomeasaun atu okupa kargu foun,” nia akresenta.
Entretantu, Xefe Estadu Maior Jenerál F-FDTL, Brigadeiru Jenerál Caslisto dos Santos “Coliati”, hateten, nuudar militár nia parte simu desizaun Governu nian.

“Ha’u hakruk ba desizaun no “siap” ba mudansa iha komandu nia laran katak, ha’u sei ba ka’er fali Institutu Defeza Nasionál (IDN) tanba ita-nia maun Komadoro Pedro Klamar mak sei mai asume fali pasta Xefe Estadu Maiór,” Coliati afirma.
Maski nune’e, nia dehan ezonerasaun no nomeasaun ne’e Prezidente Republika maka sei deside tuir kompeténsia ninian hafoin rona opiniaun hosi Konsellu Superiór Defeza Seguransa nian.
Notísia Relevante: Governu ezonera Calisto dos Santos ‘Coliati’ hosi XEMFA
Jornalista : Natalino Costa
Editór : Florencio Miranda Ximenes