LAUTÉM, 07 janeiru 2022 (TATOLI)—Primeiru-Ministru (PM), Taur Matan Ruak, husu autoridade lokál serbisu hamutuk ho komunidade, ezekuta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2022 ho di’ak hodi implementa programa Governu, ne’ebé hetan ona aprovasaun hosi Parlamentu Nasionál.
“Ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu 2022 ha’u hatene munisípiu Lautém ninia ezekusaun ba OJE 2021 di’ak (92%), maibé tenke di’ak mós ba orsamentu projetu seluk, ne’ebé progarama boot ida mak Uma Kbiit Laek (UKL), ne’ebé tinan 2021 munisípiu Lautém hetan 102, maibé balun de’it mak hotu, iha tinan 2022 sei iha tan 318. Ita boot sira iha kbiit atu halo hotu ka lae, ita hotu fó hanoin atu hadi’a tanba ita hotu nia objetivu maka ema ne’ebé hela iha uma sira ne’e kontente, ida-ne’e tenki serbisu maka’as,” Xefe Governu, hateten iha ámbitu diálogu komunitáriu, iha Merkadu Lama, postu administrativu Lospalos, munisípiu Lautém, sesta ne’e.
Notísia relevante: PN aprova millaun $63,6 konstrui “Uma Kbiit Laek” 10 kada suku
PM konsidera projetu UKL ne’ebé komunidade no autoridade lokál rasik implementa, nu’udar dezafiu tanba antes ne’e mosu krítika hosi autoridade no komunidade katak projetu ne’e di’ak liu fó ba sira mak ezekuta rasik.
“Governu rona preokupasaun no fó ona, tanba ne’e tenki ezekuta ho di’ak, maibé hanesan dezafiu ida, iha tinan 2021 prevee de’it osan millaun $20-resin ba projetu UKL. Parlamentu Nasionál prevee tan millaun $63 no millaun $8 ne’ebé Ministériu Administrasaun Estatál (MAE) tau millaun $71. Entaun ne’e responsabilidade boot ida,” PM tenik
Nune’e, Xefe Ezekutivu husu ezekuta osan ne’ebé prevee ho di’ak tanba loron ida sei ba defende filafali iha Parlamentu Nasionál.
“Entaun autoridade lokál sira iha papel importante ajuda Governu atu ezekuta orsamentu ne’e ho di’ak no asegura kualidade projetu sira ne’ebé ita halo,” nia akresenta.
Mudansa ba UKL
Xefe Suku Fuiloro, postu administrativu Lospalos, munisipiu Lautem, Victor Dias Quintas, husu MAE halo mudansa ba random UKL, tanba uluk molok implementa program, Programa Nasionál Dezenvolvimentu Suku (PNDS) fó uluk formasaun, maibé uza random ne’ebé define kedas iha nasionál, ne’ebé kuandu deside ona aldeia ida harii UKL, labele halo ona mudansa.
“Ami husu tenki tuir uluk formasaun molok implementa, nune’e ami bele hatene. UKL programa di’ak tebes maibé ami husu ba MAE tenki haree ba totál populasaun, labele haree ba suku,” nia akresenta.
Nune’e mós, Ministru Administrasaun Estatál, Miguel Pereira de Carvalho, agradese ba líder komunitáriu no komunidade ne’ebé envolve iha programa UKL, inklui ekipa jestaun suku,no sosiedade sivil.
“Iha tinan 2021 prevee de’it millaun $8, tanba tetu fiskál la to’o atu halo uma barak, maibé tanba programa ne’e imi mak halo susesu iha suku idaidak iha territóriu Timór, mak Parlamentu Nasionál aumenta tan millaun $61 no nune’e osan ba UKL iha tinan 2022 sa’e to’o millaun $71 kompara ho tinan kotuk millaun $23 de’it. Tinan ne’e sei halo UKL 10 iha kada suku, ne’ebé tinan 2021 halo uma tolu de’it iha kada suku,” nia argumenta.
Tuir Ministru, líder komunitáriu no komunidade maka na’in ba programa ne’e la’ós Governu. Tanba ne’e, orsamentu PNDS, Governu deside aloka diretamente ba suku hotu no orsamentu ba UKL aloka ba konta bankária suku idaidak iha Timór laran tomak.
Governante ne’e dehan, maski hanesan desizaun la fasil, maibé Governu fiar bainhira programa dezenvolvimentu rurál ne’e jere diretamente hosi komunidade, bele la’o ho susesu liután, tanba Governu tau fiar ba povu .
“Maski programa ne’e di’ak no ema hotu kontente tanba aloka osan barak iha tinan 2022, maibé sempre hasoru dezafiu oioin. Ha’u hanesan ministru ne’ebé responsável ba asuntu ne’e, rona ona instrusaun hosi Primeiru-Ministru, atubele kuriji lakuna detetadu iha terrenu, tanba ne’e ami rejista preokupasaun no sei halo diskusaun ho tékniku sira atubele iha solusaun di’ak liután,” nia salienta.
Jornalista : Antónia Gusmão
Editora : Julia Chatarina