DILI, 27 setembru 2022 (TATOLI)-Tribunál Distritál Dili (TDD), tersa (27/9) ne’e realiza julgamentu ba arguidu José Maria dos Reis, João Baptista Fernandes Alves no Bartolomeo Siqueira ba krime fraude fiskál.
José Reis atuál Vise Primeiru Ministru no Ministru Planu Ordenamentu Territóriu, João Baptista atuál Vise Prezidente Kâmara Komérsiu no Indústria (CCI-TL, sigla portugés) no Bartolemeu nain ba kompañia Grand Brother Unipesoal Lda.
Arguidu sira, ministériu públiku akuza ho krime fraude fiskál, tanba konsidera kompañia Sunhine Petrol Group ne’ebé maka antes ne’e sira harii iha 2000, la kumpri dever hodi selu taxa ba Estadu Timor-Leste, inklui la deklara rendimentu ba Diresaun Impostu Doméstiku.
Ministériu Públiku iha ninian akuzasaun haktuir iha loron 5 novembru 2002 to’o 24 juñu 2016, empreza Sunhine Petrol Group hahú rejistu ho TIN 1018089 ho sede rua Audian Vera, Cruz Dili, konsorsiu João B.F Alves ho sosiu 40% (saham) Bartolomeu Siqueira 30% no José Reis ho sosiu 30% ho atividade ekonómika komersiál kombustivél ba veíkulu sira.
Iha 2009 no 2011 empreza ne’e kontratu ho governu hodi fornese mina ba EDTL. Iha loron 10 novembru 2010, Estadu RDTL halo ona pagamentu ba konta bankaria empreza Sunhine Petrol Group ho númeiru konta 193544210001 ho montante $5.235.637.52 (tokon lima rihun atus rua tolu nulu resin lima, atus neen tolu nulu resin hitu, sentavus lima nulu resin rua) dolar amérikanu, tuir TPO 10211955.
Loron 25 maiu to’o 29 dezembru 2010, diresaun nasionál alfándega loke armajen empreza ba mina ho estoke litru 17.435.105. Hosi inspesaun ne’e, identifika kompañia seidauk selu taxa ho montante $1.215.907.09. Empreza iha obrigasaun selu 0,5% kada fulan husi rendimentu.
Akuzasaun ne’e haktuir tan katak empreza refere hahú rejistu iha sistema impostu doméstika (SIGTAS) iha loron 1 fulan-juñu 2003, apenas deklara tributária. Agustu 2004 to’o 2011 empreza hahú selu taxa ba Estadu ho osan $4.965.50. Maibé, agustu 2004 to’o marsu 2007 Sunhine Petrol Group nunka deklara ba impostu konaba sira-nian rendimentu.
Fulan-abril 2007 to’o 2011 empreza ne’e hahú selu impostu ba sira-nian rendimentu ho valór $304.017.85. Tinan 2011 to’o 2016 la selu ona taxa ba Estadu inklui la deklara rendimentu ba iha Diresaun Impostu Doméstiku.
Lidia Soares iha ninian akuzasaun konsidera arguidu sira ho intensaun hakarak hases an hosi pagamentu ba taxa no impostu hodi bosok autoridade alfándega katak, ministériu finansa seidauk halo pagamentu ba mina ne’ebé sira fornese, maibé faktu hatudu empreza ne’e hetan ona transferénsia.
Ho hahalok arguidu sira nian ne’e, ministériu públiku konsidera Estadu sofre prejuizu ho montante $1.215.907.09. Nune’e, akuza arguidu nain tolu ho artigu 314 númeru 2 hosi kódigu penál Timor-nian; Hahirak ne’ebé sei deve hela no la selu superiór husi dolar amerikanu 5.000, ema ne’e sei kondena ho pena prizaun tinan 2 to’o 8.
Hafoin rona akuzasaun, arguidu Bartolomeu Siqueira perante audénsia deklara, denúnsia sira ne’e balun loos no balun la loos.
“Kompañia ne’e ami nain tolu maka harii iha 2000, ho idaidak nian osan rasik, ha’u ho 30% José Reis ho 30% no João Alves ho 40% ne’e hanesan foin planeia de’it. Maibé iha 2001 ami nain tolu deside la ativu, tanba idaidak nia servisu, José Reis sai membru Asembleia Konstituente no ami rua ba fali serbisu Governu”, Bartolomeu haktuir.
Tanba ne’e, arguidu ne’e konfesa ba tribunál katak, atividade empreza ne’e paradu desde 2001 no husi 2001 tesik mai nia lahatene. Tanba ne’e, nia akresenta laiha koñesimentu sobre kompañia la selu taxa ba Estadu.
Hatán kona-ba empreza Sunhine Petrol Group sai manan nain ba konkursu Governu nian iha 2010 hodi oferese kombustivél ba EDTL, arguidu Bartolomeu laiha koñesimentu, tanba nia hatene, kompañia ne’e nia atividade paradu kleur, derepenti hetan fali konkursu ne’e, nia mos hakfodak.
Momentu ne’eba, nia dehan João Alves bolu nia no informa ba nia katak sira-nian empreza sai manán nain hodi oferese kombustivel ba EDTL. Maibé nia hateten katak sira-nian empreza ne’e paradu ona, enkuantu João Alves fó garantia ba nia katak, iha ema ida João Martins nu’udar família hosi arguidu João Alves hakarak investe fila fali iha kompañia ne’e.
Hafoin rona Bartolomeu, tanba oras meudia, tribunál adia julgamentu ba loron 11 outubru 2022, tuku 16:00 hodi rona deklarasaun arguidu nain rua seluk.
Aúdensia ne’e preside hosi juiz José Gonsalves, Alvaro Maia no Argentino Nunes, arguidu sira hetan asisténsia hosi advogadu privadu, José Guterres no Arlindo Sanches.
Jornalista : Natalino Costa
Editora : Rita Almeida