DILI, 12 janeiru 2023 (TATOLI)—Sekretaria Estadu Ambiente (SEA) liuhosi Autoridade Nasionál Designadu, Institutu Públiku (AND, I.P), kinta ne’e, asina sub-kontratu ho parseiru hodi implementa projetu Early Warning System ka sistema alerta sedu ba fenómena meteorolojia.
Parseiru ne’ebé asina kontratu ho AND, I.P mak hanesan Cruz Vermelha Timor-Leste (CVTL) no Diresaun Nasionál Meteorolojia no Jeofízika (DNMG, sigla portugés).
Sekretáriu Estadu Ambiente, Demétrio do Amaral de Carvalho, hateten, projetu ne’e finansia hosi fundu klimátika verde liuhosi Programa Nasaun Unida ba Meiu Ambiente (UNEP), ne’ebé nu’udar ajénsia akreditadu atu transfere fundu mai Timor-Leste liuhosi hodi halo transferénsia ba ajénsia benefisiáriu sira.
“Projetu ne’e ho valór millaun $21,7 no fundu klimátika verde rasik sei implementa hosi ajénsia barak, maibé ohin CVTL no DNMG hahú asina ho objetivu hodi hasa’e sistema alerta sedu hodi harii Timor-Leste nia rezilénsia ba estragu potensiál sira hosi fenómena meteorolojia sira ne’ebé sei mosu iha futuru,” Sekretáriu Estadu informa iha salaun SEA, Bebora.
Notísia relevante: SEA Lansa Livru Manuál Mekanizmu Asesu Fundu Klímatika Verde
Governante ne’e iha esperansa ho apoiu ne’e Timor-Leste bele harii sistema hodi deteta fenómena meteorolojia sira hodi monitoriza no analiza ho di’ak, nune’e disemina informasaun ho tempu ne’ebé loos ba komunidade hodi hariii sistema ida hodi hatan ba dezastre ka hamenus risku dezastre ne’ebé potensiál hosi mudansa klimátika.
“Fundu ne’ebé ita fó apoiu ba DNMG hamutuk $400.000 resin no CVTL mós hetan $400.000 resin. Enkuantu osan ne’ebé tama ba konta fundu klimátika verde ne’e hamutuk millaun $3,5,” nia akresenta.
Iha fatin hanesan, Diretór DNMG, Terencio Fernandes Moniz, konsidera, fundu ne’ebé hetan hanesan pasu importante atu fasilita sira sosa ekipamentu sukat udan-been, temperatura, diresaun anin no ninia velosidade.
“Ita sei sosa ekipamentu hamutuk 30 resin hodi monta iha territóriu laran, hanesan ekipamentu automatic wider station hamutuk sia ba munisípiu hotu ne’ebé durante ne’e seidauk iha inklui Ataúro. Ita mós sosa tan ekipamentu radar ba klima nian tolu atu tau iha munisípiu tolu hanesan Dili, Baucau no Covalima hodi kobre informasaun kona-ba udan, nune’e ita bele fó informasaun akuradu,” nia tenik.
DNMG mós sei tau ekipamentu ida ho naran automatic wider opservation system iha Aeroportu Suai hodi fornese informasaun ba aeroportu ho manuál ida.
Nune’e mós, Sekretáriu Jerál CVTL, Luís Pedro Pinto, agradese ba Governu liuhosi SEA tanba bele bele implementa projetu Early Warning System.
“Ami kontente tebes bele implementa projetu ne’e tanba liuhosi projetu ne’e bele sai hanesan dalan ida ba ami atu kontinua suporta komunidade vulnelrável liu iha fatin ho risku no dezenvolve kapasidade komunidade hodi hatene perigu sira ne’ebé iha no sei haree mós ba servisu CVTL,” Luis Pedro Pinto, hateten.
Jornalista : Arminda Fonseca
Editora : Julia Chatarina