iklan

HEADLINE, SOSIEDADE SIVĺL

JPIC-OIPAS identifika 45% kampaña ho tipu diálogu la tuir kalendáriu

JPIC-OIPAS identifika 45% kampaña ho tipu diálogu la tuir kalendáriu

Prezidente Ezekutivu JPIC, Júlio Crispim. Imajen Tatoli/Francisco Sony

DILI, 04 maiu 2023 (TATOLI)—Komisaun Nasional Justisa, Pás no Integridade Kriasaun (JPIC, sigla portugés) hamutuk Observatóriu Igreja ba Asuntu Sosiál (OIPAS) halo monitorizasaun ba lala’ok kampaña ba Eleisaun Parlamentár 2023, ne’ebé nota iha partidu polítiku 45% halo kampaña ho tipu diálogu la tuir kalendáriu.

Prezidente Ezekutivu JPIC, Padre Júlio Crispim, hateten, organizasaun rua ne’e nu’udar uma-kreda ninia organizasaun, ne’ebé hetan biban hosi Amu Bispu sira organiza atu halo observasaun eleitorál atu haree partidu polítiku ein komprimentu ba regra hosi Komisaun Nasionál Eleisaun (CNE, sigla portugés).

“Observasaun eleitorál ne’e uma-kreda halo desde tinan 2007 to’o agora, partisipa iha observasaun eleitorál sira tantu Eleisaun Prezidensiál no Parlamentár. Tinan ne’e ita halo monitorizasaun hafoin semana rua partidu polítiku sira halo kampaña, ne’ebé hatudu diálogu la inklui iha kalendáriu hosi CNE mak barak liu 45%,” Padre Júlio Crispim, hateten iha Konferénsia Episkopál Timorense (CET, sigla portugés), Balide, kinta ne’e.

Notísia relevante : Sosiedade sivíl husu partidu polítiku sira kumpre regra eleitorál durante kampaña

Iha fatin hanesan, Koordenadór OIPAS, João Manuel Belo, hateten, observadór longu prazu nian ne’ebé JPIC-OIPAS rekolla kona-ba kampaña partidu polítiku durante semana rua nia-laran, dahuluk hakarak kongratula partidu sira hotu ne’ebé hala’o kampaña ho di’ak, maski rejista insidente kiik balun hanesan akontesimentu iha munisípiu Viqueque no Baucau.

Kampaña durante semana rua ne’e hatudu katak maioria partidu hala’o ona kampaña  tuir regra no kalendáriu ne’ebé fó sai hosi CNE, maski partidu balun hala’o kampaña la tuir tempu no fatin ne’ebé mensiona iha kalendáriu, ho nune’e observadór sira hetan difikuldade atu monitoriza kampaña sira.

Nia dehan, durante monitorizasaun iha terrenu, nota katak tipu kampaña barak liu mak diálogu ka enkontru de’it 45%, komísiu 25,5%, mini kampaña 20,5%, públisidade ka fahe brosura no stiker okupa 9%, konferensia imprensa 3,5%, no seluk tan.

Bazeia ba kalendáriu hosi CNE, iha 53,5% mak la kumpre tempu ne’ebé hatuur iha kalendáriu, enkuantu 46,5% kumpre loloos kalendáriu.

Haree hosi frekuénsia kampaña, partidu CNRT mak hala’o kampaña barak liu kompara partidu sira seluk, ne’ebé okupa 21,5%, tuir fali Partidu Demokrátiku ho 14,5%

Komparasaun feto nu’udar oradór iha prosesu kampaña, hosi totál monitorizasaun atinje 60,5% mak ko’alia, haree ba kualidade kampaña durante semana rua 77,5% mak hato’o programa serbisu iha kampaña, atuur sira-nia vizaun kona-ba dezenvolvimentu 75%, konta istória pasadu 38,5%, reflete ba interese nasionál 56%, reflete ba planu estratéjiku dezenvolvimentu nasionál 53,%5.

“Ita mós deskobre iha partidu polítiku balun sira insulta ho linguajen kroat okupa 18% no provokasaun okupa 8,5%,” João Belo, tenik.

Kona-ba insulta sira ne’e observadór sira detekta katak 15,2% hosi Prezidente partidu mak ko’alia, Sekretáriu Jerál partidu, no hosi kuadru polítiku partidu ko’alia 44,6%.

“Ita haree ba karater kampaña, kategoriza nu’udar edukativu 89%,  nu’udar meiu buka masa de’it 18%,  kategoriza nu’udar atake ba adversáriu polítiku, defamasaun no insulta 17%,” nia dehan.

Durante monitorizasaun, nota mós katak iha prosesu kampaña balun, Polísia la marka prezensa tanba kauza hosi mudansa fatin kampaña ne’ebé partidu polítiku sira halo no ikus mai Polísia la hetan konfirmasaun, tanba ne’e laiha prezensa Polísia nian atinje 28%.

“Maibé ita mós kongratula ba servisu hosi Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) no FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) ne’ebé hala’o serbisu seguransa ho responsabilidade a’as hodi asegura prosesu kampaña,” João louva.

Aleinde ne’e, durante kampaña la’o JPIC-OIPAS notifika katak partidu balun envolve ona sidadaun portadór defisiénsia iha prosesu kampaña.

“Ami hato’o parabéns tanba tane a’as inkluzividade no igualdade, maibé ita mós husu ba líder partidu polítiku sira hala’o kampaña labele envolve tan labarik minoridade sira, maibé haburas inkluzividade, hodi hadi’a kualidade kampaña sira tuir mai,” nia sujere.

JPIC-OIPAS hala’o nia knaar monitorizasaun tanba sura ho suporta finansiamentu ne’ebé mai hosi Institutu Republikanu Internasionál (IRI) no Catholic Relief Services (CRS).

Jornalista     : Arminda Fonseca

Editora          : Julia Chatarina

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!