DILI, 08 maiu 2023 (TATOLI)–Gabinete Polítika no Jestaun Fundu Petrolíferu, Ministériu Finansa, fó sai fundu nia dezempeñu depende ba dezenvolvimentu merkadu, ne’ebé hatudu katak retornu fundu mina-rai iha trimestre dahuluk 2023 di’ak tanba inflasaun komesa tun oitoan.
“Ida-ne’e tanba presu enerjia mós tun oitoan, iha espetativa merkadu katak ba oin Governu sei hatuun taxa juru. Banku Sentrál sira kuaze maioria hasa’e taxa juru maibé ninia velosidade ne’e la’o neneik, tinan kotuk sira halo lalais maibé iha trimestre dahuluk sira hasa’e maibé nia pasu ladún la’o maka’as,” Koordenadór Gabinete Polítika no Jestaun Fundu Petrolíferu, Cosme da Costa Araújo, hateten iha salaun Ministériu Finansa, Aitarak-laran, segunda ne’e.
Nia esplika, juru fiksu sira monu hotu iha janeiru 2023 tanba dadus hosi merkadu ladún di’ak, hafoin iha fevereiru 2023 sa’e oitoan, enkuantu iha marsu maski kondisaun banku tolu iha Estadu Unidu Amérika (EUA) bankarota, maibé laiha impaktu ba merkadu finanseira ein jerál.
“Tanba ne’e iha fim marsu 2023 hatudu pozitivu maski iha bankarota maibé merkadu haree katak bankarota hosi banku tolu ne’e laiha efeitu ba merkadu finanseira. Folin mina tun oitoan ba 7%, daudaun pur volta 80/baril, ne’ebé dezenvolve merkadu ne’e maski iha situasaun ruma ladún di’ak, maibé ein jerál merkadu nia espetativa ba oin sei di’ak, nune’e bele fó retornu di’ak iha trimestre dahuluk,” nia akresenta.
Dezempeñu fundu anualmente, desde inísiu to’o agora, hosi tinan 2005 to’o marsu 2023 atinje 42%. Durante fundu eziste konsege hasoru lakon dala-tolu, ida iha tinan 2005, seluk iha 2018 no boot liu iha 2022 ne’ebé kuaze lakon biliaun $1,9.
“Hosi tinan 2019 to’o 2021 fundu nia retornu boot tebes, kuaze atu hetan biliaun $5 iha tinan-tolu nia laran, ne’ebé lakon ida iha tinan 2022 ne’e hanesan foti balun hosi tinan-tolu nian,” Koordenadór argumenta.
Notísia relevante : Fundu minarai biliaun $17,832 iha trimestre dahuluk 2023
Koordenadór Gabinete Polítika no Jestaun Fundu, relata, fundu mina-rai hahú trimestre dahuluk tinan ne’e ho dezempeñu pozitivu. Fundu hetan rendimentu investimentu la inklui despeza hamutuk millaun $697,1 no totál retornu investimentu ba trimestre 3,56% inklui kustu no despeza sira seluk.
Aleinde ne’e, fundu ninia kapitál aumenta millaun $418 hosi biliaun $17,4 iha trimestre anteriór ba biliaun $17,8 iha trimestre ida-ne’e. Enkuantu, reseita petrolífera hamutuk millaun $21,2, no Governu halo levantamentu millaun $300 hodi finansia Orsamentu Estadu.
Títulu no asaun rejista retornu pozitivu iha trimestre dahuluk
Inflasaun globál tuun hosi nível a’as iha tinan kotuk maibé nafatin iha nível ida a’as, enkuantu Banku sentrál sira kontinua hasa’e taxa juru hodi redús presaun inflasionária.
Nune’e, gañu iha trimestre ida-ne’e no trimestre dahaat tinan kotuk taka fali lakon iha valór ne’ebé akontese iha inísiu tinan 2022. Fundu ninia retornu anuál dezde inisíu hamutuk 4,2%, retornu asaun kada tinan maka 9,4% desde ninia introdusaun iha 2010, enkuantu rendimentu fixu ninia retornu anuál 2% desde 2005.
Asaun oferese retornu esperadu boot iha tempu naruk maibé retornu sira ne’e voláteis tebes iha tempu badak. Fundu mina-rai ninia estratejia investimentu hetan ajustamentu iha jullu 2021 hodi tau ba konsiderasaun faze dekumulasaun fundu. Introdús karteira likidez ho ativu risku kiik ka kaixa no títulu tezouru EUA ho maturidade badak hodi finansia Governu ninia levantamentu iha tinan-tolu tuir mai.
“Restu hosi fundu nia ativu investe iha karteira kresimentu, ne’ebé ho durasaun tempu naruk inklui alokasaun 35% ba asaun. Segmentasaun tulun fundu di’ak tebes iha 2022. Investimentu iha karteira likidez ho risku kiik asegura estabilidade iha ativu ninia valór no finansia Governu ninia levantamentu hamutuk biliaun $1,4, iha tempu ida ne’ebé títulu no asaun nia valór monu dala-ida,” Koordenadór adianta.
Nune’e, halo rebalanseamentu ba karteira likidez hosi karteira kresimentu kada tinan hodi tau ba iha konsiderasaun Governu ninia levantamentu, ne’ebé rebalanseamentu halo iha trimestre dahuluk tinan ne’e.
Iha fim marsu, biliaun $3,2 investe iha karteira likidez no biliaun $13,9 investe iha karteira kresimentu. Aleinde investimentu iha instrumentu merkadu finanseiru no fundu mós emite dívida privada ba Timor.
Jornalista : Antónia Gusmão
Editora : Julia Chatarina