iklan

DILI, POLÍTIKA

PR rekomenda IX Governu fó prioridade TL adere ba ASEAN

PR rekomenda IX Governu fó prioridade TL adere ba ASEAN

Prezidente Repúblika, José Ramos Horta. Imajen Tatoli/Egas Cristovão

DILI, 01 jullu 2023 (TATOLI)—Prezidente Repúblika (PR), José Ramos Horta, rekomenda atu IX Governu no Parlamentu Nasionál (PN) iha lejislatura daneen atu kontinua fó prioridade ba prosesu Timor-Leste (TL) atu adere sai membru ASEAN loloos.

Notísia Relevante: PR Horta sei akompaña serbisu IX Governu

“Ha’u-nia rekomendasaun ba Governu no Parlamentu Nasionál, iha nível Governu nian tenke reforsa koordenasaun setoriál no inter-ministeriál, liu-liu ida ho responsabilidade direta hosi Primeiru-Ministru bazeia ba matadalan (roadmap) hodi implementa governasaun nian,” PR Horta, hateten liuhusi diskursu iha ámbitu serimónia pose ba membru IX Governu iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato, Bairru Pité, sábadu ne’e.

Xefe Estadu hateten, ba programa iha nível Parlamentu Nasionál, rekomenda komisaun Parlamentár ida kona-ba hala’ok ASEAN nian, hodi la’o maka’as prosesu lejislativu ne’ebé presiza liuliu ba ratifikasaun ba tratadu sira hotu.

“Ha’u mós rekomenda ba Parlamentu Nasionál atu aprova autorizasaun lejislatuva hodi fó kbiit jurídiku ba Governu hodi realiza hala’ok lejislativu ne’ebé presiza, hanesan elimina dupla tributasaun, protesaun ba investimentu, komisaun ba arbitrajen kona-ba rezolusaun ne’ebé justu,” nia hateten.

Nia hateten, timoroan hotu tenke haka’as-an atu Timor-Leste bele tama formalmente no lalais ba ASEAN iha tempu Prezidénsia Indonézia nian ba órgaun ne’ebá.

Timor-Leste tama iha ASEAN ho objetivu estratéjiku nasionál no timoroan hotu hamutuk, tenke haburas ho di’ak Timor-Leste nia rikusoin kona-ba polítika nasionál no internasionál, hanoin lisuk hamutuk ho ASEAN tenke sai hanesan prioridade boot.

Atu hatene kle’an liután, hanoin de’it kona-ba riin tolu ASEAN nian ASEAN nia polítika no seguransa komunitária (APSC); ASEAN nia ekonómia Komunitária (AEC); ASEAN nia kala’ok sósiu-kuktur komunitária (ASCC).

Nia dehan, ida-ne’e atu hatene di’ak liután ba hala’ok iha rai laran liuhosi buras hosi ASEAN.

“Fahe ho imi hotu, deklarasaun ne’ebé ha’u halo iha loron-10, fulan-maiu, tinan-2023, bainhira Xefe Estadu sira no Governante sira hosi ASEAN halibur iha Labuan Bajo, Indonézia, ne’ebé Prezidénsia Indonézia maka kordena,” nia dehan.

Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, lee hodi temi sá de’it mak hato’o iha soru-mutu ne’ebá.

“Timor-Leste hola parte, ba dala uluk, iha sorumutu ho ASEAN nia líder sira, marka kapítulu foun ida iha ita-nia nasaun, tatuir 39 istória, bainhira ita to’o rohan importante hafoin dalan naruk ne’ebé lori ita hotu to’o integrasaun rejionál,” nia hateten.

Kle’ur ona mak Timor-Leste hakarak tama nu’udar membru ASEAN nian hanesan estratéjia ida, tama nu’udar membru ASEAN–integrasaun ekonómika rejionál, dame no inkluziva, la’ós de’it tatemik ida maibé prioridade ida iha polítika relasaun negósiu estranjeiru nian no hanesan riin boot ida hodi kaer metin vida no ajenda nasionál.

Timor-Leste no ASEAN nia Estadu membru seluk fahe malu hakaran hanesan hodi hasa’e dame no dezenvolvimentu sustentável liuhosi estratéjia rejionál hodi lori hamutuk sasukat sósiu-kulturál no ekonómiku.

“Tatuir mapa ne’ebé Líder ASEAN sira tada ona, ho objetivu no kritériu, fó biban mai ami atu ba oin ho tempu natoon atu bele hatán ba kualidade nu’udar membru iha futuru oin mai,” nia dehan.

Integrasaun iha ASEAN loke oportunidade ba Timor-Leste hodi hatán ba interrese no rohan dezenvolvimentu estratéjiku nian, liu-liu investimentu iha riin estratéjiku nian ne’ebé sei halo di’ak ba dezenvolvimentu iha área saúde, edukasaun no kualidade vida nian ba ami-nia povu.

Timor-Leste laran metin ho banati institusionál, polítika, regulamentu hodi halo reforma, haburas rekursu umanu, investimentu iha infraestrutura estratéjika ne’ebé loke dalan ba oportunidade ba ekonomia nomós haktuir metin ba lala’ok rejionál ne’ebé iha espíritu koperasaun no respeita malu.

“Ho nune’e, sei moris fini di’ak ba ami-nia nasaun nomós ba rejiaun tomak. Timor-Leste sei hein tulun hosi Estadu membru hosi ASEAN no parseiru sira kona-ba implementasaun ba mapa dezenvolvimentu nian,” nia hateten.

Nune’e, agradese tebes ba Estadu membru hosi ASEAN no parseiru sira ne’ebé hahú programa dezenvolvimentu kapasidade nia ba timoroan sira iha área oioin.

Jornalista : Nelson de Sousa

Editór       : Cancio Ximenes

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!