VIQUEQUE, 22 agostu 2023 (TATOLI)–Ministériu Saúde (MS), tersa ne’e, lansa diagnóstiku partisipativu hosi rezultadu programa saúde iha família, iha suku Nahareka, munisípiu Viqueque, ho tema ‘lori saúde ba uma-kain ida-idak no labele husik ema ida iha kotuk.’
Inisiativa ne’e ho objetivu atu aprezenta rezultadu ba autoridade sira atu buka solusaun ba problema sira ne’ebé pesoál saúde sira identifika iha komunidade nia le’et.
Reprezenta Ministériu Saúde no atuál Diretór Nasionál Apoia Saúde iha Família, Noel Gama Soares, hateten MS hamutuk ho Autoridade munisípiu Viqueque realiza atividade ne’e hosi programa saúde iha família ho atividade tolu, kompostu hosi vizita domisiliáriu, dignóstiku partisipativu no saúde reprodutivu.
“Nune’e ita-nia pesoál saúde sira halo vizita domisiliáriu ba komunidade ida-idak hodi identifika problema saúde ne’ebé hetan iha komunidade nia le’et, la’ós haree ba moras de’it maibé haree mós ba kondisaun uma, ambientál, inklui fatór risku sira ne’ebé bele kontribui ba moras. Depois ami identifika problema sira ne’e hodi hamutuk ho autoridade lokál sira hodi aprezenta rezultadu hosi vizita domilisiáriu ba autoridade,” Reprezentante ministériu informa hafoin ramata atividade iha sede suku Nahareka, tersa ne’e.
Notísia relevante : Postu saúde Ulusu Viqueque rejista moras ISPA 284
Hosi atividade ne’ebé realiza, ekipa saúde sira identifika problema hanesan uma-kain 155 laiha toilet no uma-kain 300 resin laiha fatin soe lixu nune’e fó impaktu negativu ba abitante lokál.
“Problema sira ne’ebé aprezenta ba autoridade no komunidade, espera bele rezolve tanba profisionál saúde mesak labele rezolve. Nune’e hamutuk maka bele rezolve problema sira, liu-liu ambiente hanesan uma laiha sentina no ambiete la moos, ida-ne’e papel autoridade komunitária,” nia akresenta.
Ekipa saúde sei kontinua programa ne’e hodi bele halo identifikasaun ba problema sira iha terrenu.
“Atu nune’e ita bele rezolve problema sira ne’ebé daudaun ne’e identifika. Karik agora la identifika tinan oin bele rezolve,” Reprezentante ministériu tenik.
Iha biban hanesan, Administradór munisípiu Viqueque, Januário Soares ‘Bolly’, konsidera área saúde sai hanesan prioridade ba munisípiu ne’e.
“Problema suku Nahareka dahuluk maka eletrisidade, maibé agora abitante sira asesu ona ahi eletrisidade, agora estrada maka seidauk rezolve. Enkuantu programa seluk ita liuhosi Programa Nasionál Dezenvolvimentu Suku (PNDS) no Mão de Obra hodi bele rezolve ba komunidade nia nesesidade seluk,” nia subliña.
Nune’e mós, Diretór Servisu Saúde munisípiu Viqueque, Pedro da Silva Pereira, konsidera programa saúde iha família importante no lansamentu diagnóstiku partisipativu ne’e hodi hatene problema sira-ne’e.
“Programa saúde iha família implementa ona maibé ami deside halo lansamentu iha suku Nahareka tanba iha liu área remota. Hosi problema ne’ebé identifika, ita hamutuk rezolve iha futuru. Ha’u mós agradese ba ekipa sira,” nia hato’o.
Programa saúde iha família implementa hosi pesoál saúde na’in-haat hosi Postu Saúde Nahareka, kompostu hosi saúde públika ida, médiku ida, parteira ida no enfermajen ida.
Iha lansamentu programa saúde ne’e hetan partisipa hosi Diretór munisipál sira, Autoridade lokál, pesoál saúde hosi postu lima inklui abitante lokál.
Iha programa ne’e hahú hosi janeiru to’o juñu 2023, ne’ebé pesoál saúde sira halo vizita domisiliáriu iha suku Nahareka hodi identifika moras 400 resin, tensaun 20, no iis-boot 13.
Suku Nahareka kompostu hosi aldeia hamutuk lima, ho totál abitante 1.325 no totál hosi uma-kain 368.
Jornalista : Vitorino Lopes da Costa
Editora : Julia Chatarina