VIQUEQUE, 14 novembru 2023 (TATOLI)—Administradór munisípiu Viqueque, Januário Soares ‘Bolly’, enkoraja grupu agrikultura sira iha suku Macadique hodi hasa’e produsaun hodi responde ba nesesidade bázika familiár.
“Ha’u hakarak enkoraja grupu agrikutura sira ne’ebé eziste iha suku Macadique tenke badinas serbisu ortikultura hodi bele responde ba ita-nia nesesidade uma-laran. Ita labele hein de’it produtu sira hosi nasaun li’ur, maibé uza ita-nia rain ne’e hodi prodús ai-han hodi han no fa’an,” Januário Soares, hateten, hafoin vizita no monitoriza programa To’os ba Moris Di’ak (TOMAK) ne’ebé implementa iha suku Macadique, tersa ne’e.
Nia konsidera produtu ortikultura importante tebes tanba ema hotu presiza han modo no peodutu sira bele fornese ba implementasaun programa merenda eskolár.
“Grupu sira tenke serbisu maka’as hodi voloriza eroi sira ne’ebé mate iha funu. Ita labele hanoin simu de’it no lakoi halo serbisu, ida-ne’e ha’u hanoin ita sei la la’o ba oin. Ita sei moris ne’e tenke banati tuir eroi ne’ebé kontribui ba libertasaun, ita mós sai eroi foun ba dezenvolvimentu,” nia akresenta.
Notísia relevante : MAP-TOMAK kolleta hare variedade mean iha suku Macadique
Autoridade munisipál nota mós katak daudaun nasaun boot sira funu no preparasaun ba mudansa klimátika, tanba ne’e nasaun importadór hamenus kuota importasaun foos.
“Bainhira ita lakoi prodús hare, ita maka sei mate ba hamlaha, bainhira ita depende de’it ba foos hosi rai liur. Uatulari ne’e poténsia ba hare, maibé produsaun menus. Ho nune’e, apoia sira ne’ebé parseiru no Governu oferese ba grupu agrikultura sira tenke uza ho didi’ak hodi bele hasa’e produsaun ai-han,” nia fó hanoin.
Administradór husu, grupu sira ne’ebé hetan apoia hosi organizasaun naun Govermentál (ONG) sira tenke uza ho di’ak hodi dezenvolve setór agrikultura atu hadi’a moris ne’e ba oin.
“Iha munisípiu Viqueque ha’u koñese grupu balun ne’ebé hetan apoia, han hotu tiha la dezenvolve, ida-ne’e ha’u sente la di’ak. Grupu sira ne’ebé eziste bainhira forma grupu tenke dezenvolve hodi hetan rezultadu pozitivu ba ita-nia moris,” nia realsa.
Autoridade sei kolabora ho Servisu Agrikutura Viqueque hodi hamutuk ho komunidade bele hasa’e produsaun iha tinan tuir mai.
Iha fatin hanesan, Koordenadora Lalaliu suku Macadique, Laura Efifania Freitas, haktuir, grupu ne’e eziste iha tinan 2023, ne’ebé hetan kapasitasaun hosi programa TOMAK kona-ba prátika ortikultura kuda modo no rai osan.
“Ami-nia ortikultura kuda modo ne’e ami kolleta ona no foin lalais ami kolleta modo hetan rendimentu $240, ami fahe ba malu no modo balun ami han. Dezafiu ne’ebé ami enfrenta maka fini, pesti no bee maka menus tanba ami hakarak kuda modo, maibé fini maka laiha,” nia relata.
Daudaun ne’e grupu Lalaliu kuda modo mutin, modo metan, kangku, brinjela no seluk tan. Grupu ne’e iha kompromisu hakarak hakiak tan manu lokál no ikan.
Membru grupu Lalaliu hamutuk 23 maka serbisu iha ortikultura hodi kuda modo.
Diretór Servisu Agrikutura Viqueque, Joaquim Fernandes, hateten, vizita ne’e hodi haree grupu ortikultura sira hodi bele hatene dezafiu sira.
“Problema ne’ebé grupu sira enfrenta mak fini no bee, maibé hosi parte Governu nian daudaun ne’e fini iha ona nasionál. Depois funisionáriu sira bá foti maka sei distribui ba ita-nia grupu sira hodi bele kuda inklui ai-moruk pesti nian,” nia tenik.
Autoridade munisipál, Diretór Servisu Agrikultura Viqueque, Jestór programa TOMAK, Karitas, CRS inklui Autoridade suku halo vizita ba grupu ortikultura lima ne’ebé eziste iha suku Macadique.
Jornalista : Vitorino Lopes da Costa
Editora : Julia Chatarina
