DILI, 09 dezembru 2023 (TATOLI) – Forum ONG Timor Leste (FONGTIL) diskorda subsídiu ba deputadu sira iha Parlamentu Nasionál no sei mobiliza apoiu asinatura husi sosiedade no elementu sosiál oioin hodi aprezenta petisaun ba Prezidente Repúblika.
”Ohin koinsidénsia ho komemorasaun loron Mundiál Anti-Korrupsaun, ne’ebé komemora internasionalmente, iha loron 9 dezembru kada tinan. Tanba ne’e FONGTIL sei mobiliza apoiu no asinatura husi sosiedade no elementu ka kamada sosiál oioin hodi aprezenta petisaun ba Prezidente Repúblika”, Portavos Esterlita Pereira, informa liuhosi konferénsia imprensa iha salaun FONGTIL Caicoli, ohin.
Nia dehan, públiku akompaña hela iha semana sira ikus ne’e, mosu reajen no protesta oioin hodi kontra subsídiu ba membru deputadu sira ne’ebé aprova ona liuhusi projetu orsamentu privativu 2024 atu aproveita povu nia auzénsia koñesimentu lalaok sira iha PN hodi benefisia sira nia aan.
”Petisaun ne’e nia alvu mak kontra projetu orsamentu privativa PN 2024 kona-ba subsídiu saúde no transporte ba deputadu sira.
Nia esplika, petisaun ne’e aprezenta ba Prezidente Republika no kopia distintu no distinta ka deputadu no deputada sira iha PN ne’ebé sei dirije ba Prezidente PN, Xefe Bankada no Komisaun sira, Primeriu-Ministru, Tribunál Rekursu, Provedoria Direitu Umanus no Justisa, Arcebispo de Dili, Dioseze Baucau no Maliana, konfisoen relijiozu sira seluk, Komite 12 Novermbru, Renetil no elementu rezisténsia sira seluk no públiku iha jerál.
”Petisaun ne’e aprezenta ho baze ba artigu 48 Konstituisaun Repúblika ne’ebé garante katak sidadaun ida-idak iha direitu atu aprezenta petisaun, keixa ka reklamasaun ba orgaun soberanu sira ka autoridade relevante sira atu defende sira-nia direitu, Konstituisaun, lei ka interese públiku”, nia hateten.
FONGTIL konsidera katak ho mekanismu lejítimu ne’ebé konstituisaun rasik estabelese nu’udar direitu konstitusionál sidadaun hothotu atu partisipa hodi halo avaliasaun no observasaun krítiku, supervizaun no ezaminasaun ba polítika públiku ne’ebé prodús husi autoridade ka entidade públiku sira inklui komportamentu polítiku husi deputadu no deputada sira no autoridade públiku sira seluk.
”Ami observa no avalia katak iha tendénsia atu lori estadu ne’e ba risku boot ba dezastre no poténsia atu sai Estadu falladu”, nia haktuir.
Nia akresenta, afirmasaun ida-ne’e tanba PN ho konsiénsia rasik buka arranju no esforsu sistemátiku husi deputadu sira aprova projetu orsamentu privativa ho montante ezajeradu ne’ebé benefisia sira nia aan durante sira ninia mandatu.
FONGTIL halo ona pedidu ba Prezidente Repúblika atu halo audiénsia semana oin no iha tempu hanesan entrega diretamente petisaun ba Prezidente Repúblika hodi hola medida nesesáriu tuir kompeténsia ne’ebé konstituisaun haruka.
Tuir nia, asaun ne’e sei kontinua to’o deputadu sira hetan fali sira-nia konsiénsia (konsiente) hodi anula ka hasai tiha verba kona-ba subsídiu ne’e husi OGE 2024 antes lori ba Prezidente atu promulga.
Jornalista : Felicidade Ximenes
Editór : Zezito Silva