DILI, 13 dezembru 2023 (TATOLI)– Xefe Suku sira hosi Munisípiu Ainaro, Baucau, Ermera, Viqueuqe no seluk tan, husu ba Prezidente Repúblika (PR), José Ramos Horta, atu veta proposta lei númeru 4/VI husi alterasaun lei númeru 5/2004, 5 maiu kona-bá estautu deputadu sira atu hetan subsídiu kada fulan ba tansporte ho montante $1.600 no saúde $600.
“Ami sujere ba Prezidente Repúblika, se bele karik bele veta subsídiu ba deputadu sira tanba sira simu osan bo’ot fulan-fulan, deputadu sira la’ós ema vulnerável. Ita haree orsamentu ne’ebé diskute ne’e ba sira nia aan, maibé realidade povu halerik hela iha baze, povu susar asesu ba saúde, agrikultura no edukasaun”, Portavós Xefe suku sira hosi Uma Uain Leten munisípiu Viqueque, Martinho Soares Gusmão, hateten liuhusi konferénsia imprensa, iha salaun CNE, Kolmera.
Notísia relevante: Sosiedade Sivíl husu PR veta projetu lei subsídiu transporte-saúde ba deputadu sira
Tuir artigu 95, nia dehan fó kompeténsia ba deputadu iha Parlamentu Nasionál bele halo lejizlasaun kona-ba kestaun bázika ba polítika interna no externa nasaun nian, maibé la’ós tempu kria ezbosu lei atu aprova osan subsídiu bo’ot hodi benefisia sira nia aan no haluha kompromisu polítika ba povu.
Tanba ne’e, husu ba Prezidente Repúblika atu veta tiha subsídiu ne’e hodi orsamentu hirak ne’e bele aloka ba área seluk ne’ebé seidauk dezenvlove di’ak atubele responde ba nesessidade povu nian.
Iha fatin hanesan, Xefe Suku Samalari-Baucau, Rui Sertorio M. Sequeira, husu mós ba Prezidente Repúblika hodi vete proposta lei ne’e, nune’e orsamentu ne’e aloka ba setór seluk hanesan saúde, Edukasaun, Agrikultura no bee no saneamentu.
“Iha tinan lima nia laran fó implikasaun ba Orsamentu Jerál Estadu tanba subsídiu ne’e ba deputadu na’in-65 ne’e siedauk sura tan sira nia saláriu”, lamenta xefe suku Samalari ne’e.
Nia sujere di’ak liu osan hirak ne’e aloka ba iha autoridade lokál sira iha territóriu nasionál atubele kanaliza bee, hadi’a infraestrutura bázika iha área saúde, edukasaun no irrigasaun di’ak ba agrikultura sira iha baze.
Notísia relevante: PR preokupa subsídiu saúde no transporte ba deputadu sira
Entretantu, Xefe Suku Fatukeiru, munisípiu Ermera, Leoncia Trindade, reforsa Prezidente Repúblika presiza veta duni proposta lei ne’e tanba iha área rurál povu hasoru difikuldade susar asesu saúde tanba falta ambulánsia, ai-moruk no bee ba fasilidade saúde sira iha Ermera, eskola EBF Uma Ki’ik kondisaun infraestrutura la adekuada, laiha merenda eskolar no seluk tan.
“Rekomenda ba Governu atu aloka orsamentu adekuada ba setór agrikultura liuliu irigasaun no estensionista iha baze, hadi’a infraestrutura saúde besik populasaun, hadi’a kanalizasaun bee ba populasaun, hadi’a edifisiu no merenda eskolar iha área rurál, bee no saneamentu, kurikulu iha edukasaun. Ida ne’e mak ita presiza la’ós aprova osan ba nia aan rasik hanesan subsídiu ba transporte no saúde ne’e”, autoridade lokál ne’e lamenta.
Enkuantu, iha kuarta (22 novembru 2023), PN liuhosi reuniaun plenária extaordináriu aprova ona projetu-lei númeru 4/VI(1a), alterasaun datoluk Estatutu Deputadu-Lei númeru 5/2004, 05 maiu, altera hosi lei númeru 7/2017, 26 abríl no 4/2023, 25 janeiru, iha faze jeneralidade ho votu a-favór 50, kontra ida (1) no abstensaun lima (5).
Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Fernanda Lay, mak vota kontra projetu-lei refere iha votasaun faze jeneralidade.
Projetu-lei ne’e hakarak halo alterasaun ba artigu 16 (Subsídiu) hanesan subsídiu tratamentu saúde ne’ebé durante ne’e prosesa kada fulan hodi altera fali ba anualmente liuhosi pagamentu úniku, no mós iha alterasaun hosi artigu ne’e pretende subsídiu ba akizasaun viatura própria.
Liga ba subsídiu saúde no subsídiu ba akizasaun viatura propria ninia montante hira mak Deputadu sira atu sei simu tuir alterasaun projetu-lei, jornalista Tatoli tenta konfirma Sekretáriu Jerál PN maibé lakohi fó esplikasaun, só hato’o de’it katak bele ko’alia bainhira proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2024 aprova ona.
Entretantu, projetu-lei refere daudaun ne’e iha prosesu diskusaun faze espesialidade iha komisaun A seidauk konklui.
Proponente ba projetu-lei ne’e aprezenta hosi Deputadu CNRT, Gabriel Ximenes, Deputada PD, Sancha Margarida Tilman, Deputada KHUNTO, Irene Gonzaga Sarmento, Deputadu PLP, Abel dos Santos, Deputadu FRETILIN, Antonino Bianco.
Notísia Relevante: Subsídiu akizasaun viatura atu PN labele sosa tan karreta ba Deputadu
Xefe bankada CNRT konkorda hasai subsídiu transporte-saúde ba deputadu sira
Jornalista: Jesuina Xavier
Editór : Florencio Miranda Ximenes