DILI, 09 fevereiru 2024 (TATOLI)— Governu liuhosi Ministériu Edukasaun, tinan ne’e hakarak foku ba prosesu integrasaun iha karreira profesór no pontu situasaun kuadru pesoál eskola sira nian, ho objetivu prinsipál mak atu kontribui ba kualidade no kontinuidade prosesu ensinu no aprendizajen iha territóriu nasionál tomak.
Atu atinje polítika ne’e, Minsitra Edukasaun, Dulce de Jesus, hatete, hala’o hela asaun sira hanesan hala’o rekrutamentu no asaun sira seluk hodi tama iha karreira no mós jestaun ne’ebé efisiente ba rekursu atuál sira iha ámbitu kuadru pesoál eskola nian.
“Eskola hamutuk 40-resin mak menus profesór, entaun Ministériu Edukasaun halo ona kuadru pesoál, buka ona solusaun mak identifika eskola ne’ebé menus profesór, hodi haree fali eskola ne’ebé mak profesór barak ita halo transferénsia ba eskola sira menus profesór ne’e atu kontinua garante Prosesu apredizajen no hala’o hela rekrutamentu,” Ministra Edukasaun, hateten ba jornalista sira hafoin enkontru ho Prezidente Repúblika, José Ramos Horta iha Bairru Pité, foin lalais ne’e.
Prosesu hodi tama ba karreira profesór ne’e hala’o liuhusi konkursu ida-ne’ebé ho objetivu atu promove hodi integraiha kategoria profisionál Profesór Grau C. Bainhira tama ona iha kategoria ida-ne’e, profesór foun ne’e sei iha oportunidade atu koñese ambiente eskolár, prátika edukativa no kurríkulu kona-ba sistema edukativu nasionál hodi asegura katak perfíl profesór nian tuir dezempeñu profisionál ne’ebé presiza.
“Kona-ba rekrutamentu ba profesór foun la’o ona, iha fevereiru nia laran halo ona teste ba sira. Tanba tuir dadus ne’ebé iha katak vaga ba profesór foun ba nivél ensinu pre-eskolár no báziku hamutuk 1,500”, Ministra Edukasaun ne’e afirma.
Prosesu rekrutamentu
Tuir Governante, rekrutamentu ba karreira profesór foun ne’e sei fahe ba faze rua hanesan faze konkursu ba bolsa kandidatu no prosesu selesaun. Selesaun bolsa kandidatu ba karreira profesór tuir nesesidade no vaga ne’ebé disponivel iha estabelesimentu eskolár públiku sira. Ministériu Edukasaun hala’o selesaun ida ne’e bazeia ba númeru vaga iha kuadru pesoál eskola sira nian.
Bolsa kandidatu maka lista organizada ida ba kandidatu selesionadu sira iha ámbitu konkursu rekrutamentu nian, ne’ebé permite Ministériu Edukasaun atu aloka rekursu umanu ho lalais no efisiente, tuir nesesidade espesífika eskola sira nian. Kandidatu sira ne’ebé aprovadu ka klasifikadu iha teste bolsa kandidatu ne’e sei konsidera hanesan integrante husi lista rezerva ida, hodi hein xamada ida bazeia ba klasifikasaun ka valór ranking nian.
Pasu dahuluk iha prosesu rekrutamentu ba profesór foun realiza ona. Tuir planu Ministériu Edukasaun, to’o finál fulan-marsu tinan 2024, profesór foun sira tenke integra ona iha rejime karreira espesiál.
Hafoin halo análize ba kolokasaun atuál profesór sira iha kuadru pesoál eskola sira nian, Ministériu Edukasaun konklui katak la iha situasaun iha ne’ebé eskola tenke taka tanba la iha profesór sira.
“Haree ba iha eskola balun ne’ebé profesór barak liu, inklui eskola sira ne’ebé pertense ba Estabelesimentu Integradu ida ne’ebé hanesan, sei halo movimentu iha Estabelesimentu Integradu ida nia laran no transferénsia iha munisípiu laran de’it hodi asegura distribuisaun loloos ba profesór sira, no halo xamada liuhusi bolsa kandidatu hodi kompleta nesesidade seluk eskola nian ne’ebé menus profesór sira hafoin halo redistribuisaun. Nune’e, sei asegura alokasaun ida ne’ebé efisiente ba rekursus umanus ne’ebé disponivel no funsionamentu kontínuu ba prosesu ensinu no aprendizajen”,katak Ministra.
Prienximentu vaga iha kuadru pesoál ne’e hala’o liuhusi kolokasaun inisiál ka transferénsia. Ministériu Edukasaun, iha ámbitu Governu Konstitusionál da-9, halo hela análize efetiva no formál dahuluk iha istória sistema edukasaun nasionál nian hodi identifika númeru profesór ne’ebé barak liu ka menus, no iha tempu badak sei halo movimentasaun no transferénsia ba profesór sira ne’ebé barak liu ba eskola sira ne’ebé menus profesór. Bainhira transferénsia ne’e la sufisiente hodi kompleta nesesidade iha eskola sira ne’e, Ministériu Edukasaun sei bolu bolsa kandidatu sira ne’e.
Prosesu rekrutamentu ba profesór foun sira no aprovasaun kuadru pesoál eskola nian, nune’e mós distribuisaun no transferénsia professor sira, sei regula ho loloos, liuhosi instrumentu legál oioin.
Dekretu-Lei ne’ebé aprova alterasaun Estatutu Karreira nian prevee aplikasaun ingresu espesiál hanesan medida tranzitória únika ida. Ingresu Espesiál ba karreira profesór nian ne’e fó ba ema-indivíduu ne’ebé iha esperiénsia hanorin (dosénsia) ho natureza kontratu ajente Rejime Jerál nian no ne’ebé iha kualifikasaun akadémika liuhusi programa estatál ka inisiativa rasik. Rejime ida-ne’e bele aplika de’it ba profesór sira ne’ebé iha kontratu molok tinan 2023 no kontinua hanorin iha tinan 2023, naran katak sira hetan ona avaliasaun dezempeñu ruma.
Estatutu Karreira Profesór ne’e estabelese rekizitu exesionál sira ba ingresu iha kategoria profisionál Profesór Grau C nian, ne’ebé ezije katak kandidatu sira tenke dezempeña funsaun profesór to’o tinan 2023, mínimu iha grau akadémiku ruma, ne’ebé rejista ona iha Sistema Integradu Jestaun Administrasaun Públika (SIGAP, sigla iha lian portugés) husi Komisaun Funsaun Públika no iha ona avaliasaun dezempeñu mínimu “Bom”.
Eis-kontratadu sira iha tinan 2023 labele asesu ba Ingresu Espesiál ne’e tanba sira laiha esperiénsia hanorin ne’ebé komprova ona mínimu ho avaliasaun dezempeñu ruma iha SIGAP. Sira ne’ebé iha kualifikasaun mínima nesesária iha alternativa hodi konkorre ba bolsa kandidatu.
Ministériu Edukasaun reafirma ninia kompromisu hodi promove jestaun rekursus umanus ida ne’ebé efisiente no ekuitativa iha sistema edukativu nasionál. Medida sira ne’ebé implementa ho objetivu atu kontribui ba kualidade ensinu nian, liuhusi transferénsia no rekrutamentu estratéjiku hodi atende ba nesesidade espesífika eskola nian. Prosesu integrasaun iha karreira profesór no polítika prienximentu kuadru pesoál ne’e realiza ho dalan transparente, atu nune’e bele garante la’ós de’it ba funsionamentu kontínuu hanorin nian, maibé mós hadi’a nafatin sistema edukativu nasionál.
Edukasaun Viqueque transfere profesór
Ho asaun ne’e, Daudaun Servisu Edukasaun munisípiu Viqueque halo ona transferénsia profesór na’in-haat ba Eskola Ensinu Báziku Filiál (EBF) Uaimori, postu Viqueque Vila, munisipiu Viqueque hodi hanorin estudante sira.
Diretór Servisu Edukasaun Viqueque, Domingos Brandão, hateten, durante ne’e EBF Uaimori ne’ebé presiza tebes profesór na’in haat servisu edukasaun Viqueque koloka ona profesór hamutuk na’in-4 hodi reforsa profesor sira hodi hanorin estudante sira.
“Kona-ba preokupasaun EBF Uaimori ne’ebé maka profesór menus ne’e iha semana kotu, ami responde ona hodi koloka profesór husi fatin seluk ba EBF Uaimori hamutuk-haat ba área espesifiku jerál hotu hodi hanorin ita-nia estundate sira”, dehan Diretór Servisu Edukasaun Viqueque, Domingos Brandão.
Kona-ba kolokasaun profesór ne’e nia dehan, dahuluk hala’o indetifikasaun ba eskola sira ne’ebé presiza liu profesór atubele fasil halo transferénsia.
Profesór hanorin iha EBF Uaimori ho na‘in-ualu ne’ebé daudaun hanorin estudante hosi klase 1 to’o klase neen. Daudaun ne’e dadús profesór iha EBF Uaimori hamutuk na’in-12 hodi hanorin estudante sira.
Tuir dadus estudante Eskola EBF Uaimori ba letivu 2023 na’in-329, kompostu hosi klase 1 A no B na’in-55, klase 2 A no B na’in-69, klase 3, A no B na’in-58, klase 4 A na‘in-47, klase 5 A no B na‘in-59 no klase 3 A na‘in-51.
Profesór lian protugés menus iha Uatucarbau
Entretantu, Ensinu Báziku Centrál (EBC-sigla portugés) Diretór EBC 12 Uani Uma, postu Uatucarbau, munisípu Viqueque, Tomas da Cruz, informa, daudaun menus hela profesór ba lian portugés..
“Ami agora hasoru problema menus profesór ba lian portugés ne’ebé uluk kontratadu sira iha, maibé foin lalais ne’e sira-nia kontratu hotu. Maske iha ida, maibé labele kobre hotu ba aula hamutuk sia ne’ebé existe EBC 12 Uani Uma”, nia afirma.
Nune’e, nia husu ba rekrtutamentu ne’ebé la’o daudaun ne’e presiza haree mós ba profesór lian Portugés nia atu bele garante prosesu apredizajen la’o di’ak.
Hatan ba preokupasaun ne’e, Diretór Servisu Edukasaun munisípiu Viqueque, Duarte Brandão, hateten, eskola sira-ne’ebé menus profesór sei halo transferénsia atu garante prosesu apredizajen molok publikasaun konkursu.
“Daudaun ami halo hela prosesu identifikasaun ba eskola sira-ne’ebé profesór barak, atu koloka ba eskola sira-ne’ebé menus profesór hodi hanorin estudante sira. Planu transferénsia profesor ne’e ami sei realiza tempu badak nian laran”, nia afirma.
Rekorda fali katak, mekanizmu ba konkursu ne’e regula tuir diploma ministeriál, tanba ne’e ME sei serbisu hamutuk ho Komisaun Funsaun Públika (KFP) hodi halo prosesu ba vaga ne’e bainhra teste ne’e la’o ona bele iha duni transparánsia.
Bolsa ne’e, Ministériu Edukasaun anunsia ona iha fevereiru ho ninia lala’ok regula ona iha diploma ministeriál númeru 82/2023, 22 dezembru, ne’ebé ko’alia kona-ba regulamentu ba rekrutamentu karreira dosente. Diploma ne’e sei orienta ekipa téknika sira atu halo prosesu ba rekrutamentu ne’e.
Prosesu administrativu hotu iha janeiru ne’e tama ona iha esforsu hotu, nune’e manorin sira ne’ebé maka atu aprezenta nia kandidatura ne’e tenke prienxe duni rekezitu hodi bele fó vantajen ba sira atubele kompete hodi hetan oportunidade ba vaga refere.
Jornalista: Hortencio Sanchez/Vitorino Lopes da Costa
Editór : Florencio Miranda Ximenes
