iklan

INTERNASIONÁL

Hametin kooperasaun, g7+ ho governu Papua Nova Guiné partilla esperiénsia

Hametin kooperasaun, g7+ ho governu Papua Nova Guiné partilla esperiénsia

Enkontru delegasaun g7+ ho Sekretáriu Negosiu estranjeiru iha salaun MNE PNG, Kapitál Port Morespy. Imajen Tatoli/Anito Soares

PORT MOURISY, 10 abríl 2024 (TATOLI) – Organizasaun g7+ aproxima ho governu Papua Nova Guiné  no entidade sira seluk fahe esperiénsia ba malu kona-ba servisu g7+ nian iha rejionál no internasionál hodi harii dame no harii Estadu (peacebuilding and statebuilding) entre nasaun membru sira iha organizasaun g7+ no ko’alia mós kona-ba kooperasaun frajile to frajile.

Líder g7+ aproxima nafatin ho país membru sira hodi partilla esperiénsia entre país membru hodi troka ideia ba malu, hodi apoiu malu harii dame no reziliénsia no hakat ba dezenvolvimentu, tuir misaun g7+ nian.

Iha illa pasífiku, nasaun membru mak Papua Nova Guiné no Illa Salomão (Salomo island), nune’e iha loron-8 fulan abríl delegasaun g7+ ne’ebé xefia husi Sekretáriu jerál, Helder da Costa ho delegasaun prezente iha sidade Port Morespy kapitál Papua Nova Guiné nian hodi  hasoru malu ho membru governu no entidade sira hodi fahe esperiénsia ba malu entre membru país g7+ nian.

Iha loron dahuluk iha kapitál Port Morespy PNG, delegasaun g7+ hasoru malu ho  Sekretáriu  Estadu negósiu estranjeiru PNG nian hodi troka hanoin ba malu kona-ba serbisu g7+ iha rejionál no internasionál.

Sorumutu ne’ebe realiza iha Ministériu negósiu estranjeiru Papua Nova Guiné ne’e, Sekretáriu jerál g7+, Helder da Costa introdus kona-ba atividade hotu ne’ebé organizasaun g7+ halo iha rejionál no mós global no buka hametin nafatin relasaun ho Estadu membru sira hodi  partilla esperiénsia ba malu  nune’e kontinua kria dame hodi sai husi frajilidade ba rezilente.

Helder da Costa, hateten, iha enkontru ne’e, Papua Nova Guiné hatudu nafatin prontidaun hodi kontinua sai membru no adere nafatin iha organizasaun g7+ hodi hatudu nafatin vizibilidade iha nível globál.

“Iha primeiru dia iha Papua Nova Guiné hasoru malu kedas ho ema importante no segundu pesoa iha Ministériu negósiu estranjeiru PNG nian, mak Sekretáriu negósiu estranjeiru no nia rasik expresa nia prontidaun atu hakarak Papua Nova Guiné adere nafatin iha grupu g7+ hodi nune’e hasa’e sira-nia vizibilidade no impaktu iha nível globál” Sekretáriu jerál g7+ haktuir.

Nia hatutan, Papua Nova Guiné aleinde hola parte iha grupu pasífiku envolve aan mós iha grupu orientadu ba norte no hola parte tan iha g7+ ho ida-ne’e bele hasa’e liután sira-nia vizibilidade.

“Papua Nova Guiné mós ema bolu orientadu ba Norte aleinde sira tama grupu pasífiku sira mós haree ba norte ne’e duni ho grupu g7+ aumenta tan sira-nia vizibilidade, nune’e sira  kontente tebes maske hasoru dezafiu no konflitu no mós diferente étniku oi-oin maibé espera ho envolve aan iha organizasaun g7+ bele aprende liután esperiénsia husi país seluk nune’e mós fahe sira-nia esperiénsia ba fali nasaun membru seluk,” Sekretáriu jerál g7+ informa.

Enkuantu, Sekretáriu Estadu  negósiu estranjeiru  Papua Nova Guiné, Elias Wohengu, hateten, PNG nafatin iha prontidaun serbisu hamutuk ho organizasaun g7+ hodi harii pás nune’e buka aprende nafatin esperiénsia husi país membru seluk no mós partilla  esperiénsia ba malu.

Sekretáriu negósiu estranjeiru Papua Nova Guiné Elias Wehengu ho Sekretáriu jerál g7+, Helder da Costa. Imajen Tatoli/Anito Soares

“Ba dahuluk bemvindu ba delegasaun g7+ iha kapitál Port Moresby nian, atu hateten PNG iha nafatin prontidaun  apoiu serbisu sira g7+ nian iha rejionál no internasionál  liu-liu iha prosesu harii dame no harii Estadu, no ami mós buka nafatin aprende esperiénsia husi nasaun membru sira, no ami mós sei partilla esperiénsia saida mak ami iha ho nasaun membru sira,” Sekretáriu negósiu estranjeiru Elias Wohengu garante.

Elias Wohengu afirma, maske mosu konflitu doméstika iha Papua Nova Guiné maibé sira nafatin esforsu oinsá hari fila fali dame iha sira-nia rai  ho nune’e sira nafatin aprende mós esperiénsia husi nasaun seluk kona-ba dezafiu sira ne’ebe hasoru lor-loron oinsá fó solusaun ba dezafiu hirak ne’e.

Entretantu, durante semana ida iha Port Moresby kapitál Papua Nova Guiné, delegasaun g7+ hasoru mós membru governu seluk ne’ebé tutela iha area Justisa, defeza, finansa no mós entidade seluk hanesan Komisaun nasionál eleisaun, provedór direitu umanu no justisa PNG nian no seluktan.

Situasaun Atuál  iha Papua Nova Guiné

Hafoin akontese protestu boot ne’ebe hala’o iha loron-10 janeiru 2024 iha Kapitál Port Moresby Papua nova Guiné nian husi grupu militar, polísia no guarda prizioneiru sira tanba ko’a sira-nia saláriu la iha esplikasaun.

Ho protestu ne’e  ikusmai mosu anarkizmu hodi  nakfilak sai konfrontu no violénsia to’o halakon ema na’in sanolu resin lima nia vida; ualu  husi kapitál Port Moresby no na’in hitu husi sidade Lae,  no konfrontu ne’e estraga fasilidade komersiál balun inklui sunu loja xinés nian no sasan husi loja komersiál ema estraga no foti hotu.

Hafoin akontese violénsia ne’e, liu de’it loron ida Primeiru-ministru Papua Nova Guiné,   James Marape, deklara Estadu emerjénsia durante loron 14; hahú husi 11-25 janeiru 2024, no Governu mós destaka kedas soldadu liu 1,000 hodi halo intervensaun iha situasaun nesesária no kontinua halo investigasaun ba departementu tezouru hodi hatene loloos kauza husi akontesementu ne’e.

Ho aktu brutál ne’e, tuirmai autoridade Papua Nova Guiné restaura hikas sai situasaun normál no tama ba fulan-abríl delegasaun g7+ marka prezensa iha sidade Port Moresby, Kapitál Papua Nova Guiné nian. Agora situasaun no atividade lorloron normaliza hikas ona no la’o iha ambiente trankilu, pás no iha estabilidade.

Entertantu, Papua nova Guiné hola parte iha país membru g7+ hamutuk ho nasaun sira mak hanesan Afghanistan, Burundi, Republika Sentral Afrikana, Chad, Comoros, Cote dÍvoire, Repúblika Demokrátika Congo, Guiné, Gunie-Bissau, Haiti, Liberia, São Tome e Principé, Sierra Leone , Solomon Islands, Somalia, Sudan do Sul, Timor-Leste, Togo no Yemen.

Jornalista : Anito Soares

Editór : Rafael Ximenes de A. Belo

 

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!