PORT MORESBY, 11 abríl 2024 (TATOLI) – Autoridade g7+ ho delegasaun hasoru malu ho Sekretáriu Estadu Justisa no Prokuradór jerál Papua Nova Guiné (PNG) partilla esperiénsia ba malu, iha Port Moresby, kapitál PNG, kinta ne’e.
Esperiénsia sira ne’ebé fahe ba malu mak liu-liu dezafiu saida de’it mak akontese iha nasaun membru g7+ oinsá partilla esperiénsia ba malu no fasilita ema hotu-hotu asesu ba justisa, harii instituisaun ho efetivu, akuntabilidade no inkluziva ba sidadaun hotu tuir Objetivu Dezenvolvimentu Sustentável (ODS) númeru 16 kona-ba pás, justisa no instituisaun efikás.
Sekretáriu jerál g7+, Helder da Costa, informa, sorumutu entre g7+ ho autoridade PNG ne’e hodi rona dezafiu no susesu sira iha setór justisa nian iha PNG nian oinsá bele fahe fila fali ho nasaun membru sira hodi apoiu malu iha área justisa nian.
“Prinsipalmente hasoru malu ho Sekretáriu Justisa Papua Nova Guiné nian, nia esplika polítika saida mak sira aposta iha setór Justisa no dezafiu saida mak sira enfrenta iha área justisa nian, no saida mak nasaun membru g7+ aprende fali no fahe esperiénsia ba malu” Sekretáriu jerál g7+ relata.
Helder da Costa afirma, Papua Nova Guiné implementa justisa ba ema hotu liuhusi estabelese Tribunál iha suku, hodi fó biban ba sidadaun sira ne’ebé mak la iha kbiit atu asesu justisa iha kapitál.
“Iha Papua Nova Guiné tuir Sekretáriu justisa, sira estabelese Tribunál iha suku, ida-ne’e hodi fó marjen ba ema atu asesu ba justisa iha nível suku ne’ebé la iha kbiit atu mai kapitál. Ne’e fó biban ba Tribunál atu rezolve kazu iha nível suku bele rezolve, la presiza lori to’o kapitál” autoridade g7+ ne’e informa.
Nia hatutan, Tribunál suku (Court village) nasaun iha sudeste oseanu pasífiku ne’e bele sai referénsia ida ba nasaun membru husi organizasaun voluntária intergovernamentál ne’ebé mak hasoru konflitu ativu ka iha esperiénsia resente ba konflitu no frajilidade, liu-liu Timor-Leste, bele aprende no partilla esperiénsia hamutuk ho PNG.
Enkuantu, Papua Nova Guiné, informa, difikuldade balun ne’ebé sira hasoru mak, jeografikamente, nasaun ne’e nakonu ho illa barak no dook husi kapitál nune’e difikulta sidadaun sira atu asesu ba sistema justisa suku (Village court system), ne’ebé fó prioridade rezolve problema husi dalan mediasaun iha suku.
“Buat ne’ebé ami hasoru, ami la’ós ema ho étniku ida de’it maibé barak tebes ho ida ne’e difikulta tebes ami atu kontrola no lori sira mai iha kapitál. Ho difikuldade hirak ne’e ami promove Tribunál suku nune’e fasilita sidadaun sira asesu asesu ba justisa baihira iha kazu no problema ruma,” Sekretáriu Estadu Justisa no prokuradór, Jeral Eric Kwa.
Iha sorumutu ne’e, autoridade governativa Papua Nova Guiné mós konvida organizasaun g7+ atu partisipa iha reuniaun iha fulan-novembru kona-ba setór justisa nian iha Papua Nova Guiné.
Iha nasaun referidu iha Tribunál haat mak hanesan Tribunál Nasionál, Tribunál Distritál, Tribunál ba labarik sira no Tribunál suku.
Entertantu, Papua Nova Guiné nu’udar nasaun ida ho kapitál Port Moresby, lokaliza iha sudeste oseanu pasífiku, ho étniku no jerasaun oin-oin hanesanMelanesia, Papua negrito, Mikronesia no Polinesia.
Ino nasionál nasaun ne’e mak “Unity in diveristy” ka Unidade iha diversidade nia laran.
Jornalista : Anito Soares
Editór : Rafael Ximenes de A. Belo