iklan

EKONOMIA, HEADLINE

Timor-Leste prepara ba implementasaun sub-atividade husi Projetu Sistema Alerta Sedu

Timor-Leste prepara ba implementasaun sub-atividade husi Projetu Sistema Alerta Sedu

Akontese udan bo'ot iha Dili afeta ba komunidade Becusse Kakeu Laran, segunda (09/01). Imajen Tatoli/Francisco Sony

DILI, 19 Abríl 2024 (TATOLI) – Governu prepara atu implementa sub-atividade husi Projetu Sistema Alerta Sedu ne’ebé finansia husi Fundu Verde ba Klima, inseridu iha Programa Nasaun Unida ba Ambiente (UNEP, sigla inglés) ho montante millaun $21,7 ba tinan lima nia laran hodi reforsa sistema alerta fenómenu naturál iha Timor-Leste.

Sekretáriu Estadu Protesaun Sivíl, Domingos Mariano Reis, hateten mudansa klimátika ne’ebé akontese iha mundu, hamosu preokupasaun husi ema hotu, liuliu Timor-Leste nu’udar nasaun ki’ik ne’ebé hetan efeitu husi alterasaun klimátika, tanba kada tinan, tuir dadus Banku Mundiál país lakon nia rikusoin besik millaun $5,9.

Governante ne’e mós relembra katak, dezestre 04 Abríl 2021, sai referénsia ida ba Timor-Leste hodi aliña ba roteiru ne’ebé, ohin, hetan ona validasaun tanba konsidera importante ba Timor-Leste hodi bele gia serbisu sira hotu hodi antesipa no garante katak ba futuru país labele lakon tan ninia rikusoin no ninia ema sira, tanba de’it dezastre naturál.

“Kauza husi dezastre sira ne’ebé akontese iha Timor-Leste ne’e, ita hotu konsidera lori ona sofrimentu ba país iha kada tinan ne’ebé lakon nia rikusoin no halakon mós ita-nia ema sira, tanba ita fraku iha sistema antesipatóriu”, sekretariu Estadu afirma iha ámbitu semináriu kona ba Validasaun Finál Roteiru Asaun Antesipada, iha Muzeu Rezisténsia, ohin.

Membru governu ne’e dehan roteiru ne’ebé parseiru sira prepara konklui ona no ohin halo ona validasaun finál atu fó dalan ba Governu, liuhusi Sekretaria Estadu Protesaun Sivíl atuhamosu tan Konsellu Nasionál Protesaun Sivíl, nune’e bele garante katak país, liuhusi Servisu Protesaun Sivíl sei iha liu tan rekursu sufisiente hodi responde ba dezastre naturál sira.

Prezidente Autoridade Nasionál Dezignada (AND, I.P), Pedro Marçal da Costa, dehan fundu millaun $21,7 ne’ebé aloka mai Timor-Leste ne’e atu apoia ba atividade prevensaun dezastre, tanba nasaun tama mós iha risku ida ba mudansa klimátika.

“Tanba ne’e, mundu ohin loron preokupa maka’as ho kondisaun ne’ebé nasaun ki’ik sira iha. Liuhusi fundu ne’ebé aloka daudaun ne’e sei apoia Timor-Leste iha kauza ba dezastre sira”, prezidente salienta.

Ba kombate mudansa klimátika iha nasaun maka iha Governu harii ona Autoridade Nasionál Dezignada no instituisaun ne’e mobiliza fundu ba projetu sira ne’ebé atu reforsa adaptasaun no mitigasaun hasoru impaktu husi mudansa klimátika ba kauza temperatura sei sa’e no nivel tasi mós sei aumenta.

Husi fundu ne’ebé Timor-Leste hetan ne’e atu hasa’e nivel koñesimentu iha sistema alerta sedu tuir padraun internasionál. Tanba ne’e presiza partisipasaun ema hotu nian iha nivel ministeriál sira, liuliu Ministériu Transporte no Komunikasaun, Diresaun Nasionál Meterolojia, nomós Ministériu Interiór, liuhusi Sekretaria Estadu Protesaun Sivíl ne’ebé sai xave atu hasa’e kapasidade no koñesimentu ba sistema alerta sedu atu nasaun bele prepara aan hodi hasoru dezastre boot sira ne’ebé sei mai.

Sekretáriu-Jerál Cruz Vermelha Timor-Leste (CVTL), Luís Pedro Pinto, konsidera katak roteiru ne’ebé parseiru sira prepara ne’e nu’udar giaun ida atu antesipa kauza husi dezastre naturál ne’ebé sei akontese. Tanba ne’e, asaun antesipatória ne’e importante no husu ba ema hotu iha nasaun ne’e atu hamutuk hodi kombate dezastre naturál.

Rekorde katak Timor-Leste asesu ba Fundu Verde ba Klima dezde 2018 no país simu ona osan hamutuk millaun $55. Fundu Verde ne’e kria iha 2020 no nasaun hamutuk 194 mak hola parte iha Konvesaun-Kuadru Nasaun Unida kona-ba Mudansa Klimátika.

Fundu ne’e hakarak limita ka redús emisaun gás efeitu estuda iha país dezenvolvidu sira no ajuda sosiedade vulneravel adapta ba impaktu husi mudansa klimátika.

Notísia relevante: Timor-Leste hetan fundu milliaun $21 hodi hasa’e reziliénsia hasoru dezastre

Jornalista: Tomé Amado

Editora: Maria Auxiliadora

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!