DILI, 20 maiu 2024 (TATOLI)– Sua Majestade Sultaun, Haji Hassanal Bolkiah, agradese ba Estadu no povu Timor-Leste ne’ebé simu nia ho di’ak no agradese ba medalla Ordem Colar de Timor-Leste, ne’ebé Xefe Estadu, José Ramos Horta, haraik ba nia.
“Ha’u espresa ha’u nia profunda gratidaun ba zenorojidade ho laran luak hodi simu no fó rekoñesimentu ba ha’u nia kontribuisaun ba pás no estabilidade ho medalla Grande kolar Orden Timor-Leste,” tenik liurai ne’e iha nia diskursu bainhira selebra aniversáriu restaurasaun Timor-Leste 20 maiu ba dala 22 iha Palásiu Prezidesnsiál Dili, segunda ne’e.
Nia dehan, ho rekoñesimentu ida ne’e refleta nasaun Timor-Leste nia di’ak sira hodi moris ho armonia ho povu Brunei Darusalam iha país ida ne’e.
“Prezidente Repúblika José Ramos Horta vizita Brunei Darusalam iha tinan kotuk, no ami ko’alia hamutuk kona-ba relasaun bilaterál entre nasaun rua, atu bele benéfisiu ba povu atu bele fortifika servisu hamutuk sira ne’ebé nasaun país rua ne’e nia mehi ba futuru,” Hasanal katak.
Tanba ne’e, liurai ne’e promete relasaun entre nasaun rua sei metin liutan no Brunei prontu apoiu Timor-Leste adezaun ba ASEAN no suporta dezenvolvimentu ne’ebé dadaun ne’e la’o hela.
Brunei Darussalam sai país ezemplár iha mundu
Prezidente Repúblika, José Ramos Horta, konsidera Brunei Darusalam hanesan nasaun ida ne’ebé sai ezemplu ba nasaun hotu iha ASEAN no mundu ne’ebé promove pás.
Horta hato’o lia-hirak ne’e iha nia intervensaun bainhira selebra aniversáriu restaurasaun independénsia Timor-Leste 20 Maiu ba dala 22 ne’ebé selebra iha Palásiu Prezidensiál Dili, segunda ne’e
“Ha’u kontente tebes ita halibur hamutuk hodi selebra Loron Restaurasaun Independénsia Nasionál Timor-Leste nian ba dala 22. Iha okaziaun espesiál ida-ne’e, ha’u hato’o ha’u-nia respeitu no benvindu ba ita-nia konvidadu onra nian ne’ebé importante tebes, sua Majestade Sultaun Brunei Darussalam, belun doben ida husi povu Timor-Leste no lider globál ida-ne’ebé di’ak tebes,” Horta katak.
Nia hatutan, Brunei Darussalam sai ona hanesan ezemplu ida ba pás no estabilidade iha mundu ida-ne’ebé nakdoko tebes, mundu ida-ne’ebé iha inserteza no dezafiu barak liu duke serteza, mundu ida-ne’ebé la hanesan ho mundu ne’ebé ita hein bainhira didin Berlin harahun tiha ona iha loron 09 fulan-novembru 1989.
“Maibé la’ós buat hotu inserteza no laiha esperansa, Brunei Darussalam hanesan fatin ne’ebé dame, ne’ebé hanesan esperansa ba mundu ne’ebé lakon esperansa ida-ne’e, hanesan ezemplu ida kona-ba oinsá Estadu Boot sira no Lider sira bele hetan no kria pás, armonia, hakmatek ba sira-nia povu,” katak.
Xefe Estadu dehan tan, “Ha’u hanoin-hikas ha’u-nia vizita ba Brunei Darussalam iha novembru 2023 no ha’u simu ona benvindu ne’ebé estraordináriu husi Sua Majestade, membru sira husi Familia Royal no Governu, no mós husi Povu Brunei”.
Sua Majestade Sultan Haji Hassanal Bolkiah, aleinde ka’er pozisaun lideransa oin-oin iha nia nasaun ho exelente, sai hanesan ezemplu ida kona-ba lideransa no komprimisu ba pás, toleránsia no fraternidade.
Nia mós nu’udar Xefe Estadu ne’ebé mak seniór no esperiénsia barak liu iha Asosiasaun Nasaun Sudeste Áziatiku (ASEAN), nu’udar Monarku dahuluk ne’ebé fó onra ba ita ho nia prezensa, ho difikuldade no dezafiu sira ne’ebé ita-nia nasaun hasoru atu simu nia.
Ida-ne’e hatudu ninia umildade no karakter simples, lider vizionáriu ida-ne’ebé lidera misaun negosiasaun nian atu hetan independénsia ho dame ba Brunei Darussalam, ne’ebé rezulta Tratadu Amizade no Kooperasaun ho Grande Britania, hodi fó soberania tomak ba Brunei iha tinan 1984.
“Timor-Leste no Brunei Darussalam iha prinsípiu hanesan no esforsu hamutuk atu promove ita-nia sidadaun sira-nia moris-di’ak. Nasaun rua ne’e hasoru dezafiu hanesan nu’udar nasaun joven, no hatudu ona reziliénsia no dedikasaun ba dezenvolvimentu umanu no ekonómiku, ho sidadaun sira hanesan sentru. Ami hakarak kontinua halo tuir modelu dezenvolvimentu sustentavel ida-ne’e, amigavel ba ambiente, ho kualidade servisu públiku ne’ebé aas hodi fornese ba ami-nia sidadaun sira asesu ba servisu báziku sira ne’ebé hanesan sira-nia direitu,” nia hatutan.
Brunei Darussalam hanesan liña dahuluk ne’ebé lidera dezenvolvimentu umanu ho Indíse 0.823 – klasifikasaun 50 husi nasaun no territóriu 203 no parte husi nasaun ruanulu-resin-rua ne’ebé riku liu iha mundu ho rendimentu médiu kapitál maizumenus dolar amerikanu 31,410.
“Ha’u hato’o ha’u-nia agradesimentu kle’an ba Sua Majestade tanba Nia kontinuasaun apoiu ba prosesu adezaun Timor-Leste nian ba ASEAN no ba kompromisu Brunei nian ba ita-nia viajen ba progresu no integrasaun rejionál,” tenik.
Tuir nia, Apoiu ida-ne’e sai nu’udar instrumentál iha progresu ne’ebé ita halo ona iha tinan hirak liubá.
“Nu’udar ita selebra loron istóriku ida-ne’e, ita renova ita-nia kompromisu atu hametin liután ligasaun entre ita-nia nasaun sira liuhusi promove kooperasaun iha setór oioin, inklui turizmu, infraestrutura bázika, edukasaun, saúde, transporte, indústria (Manufaktura no Estrasaun), agrikultura, peska, floresta, produsaun ai-han no protesaun ambientál. Ita iha kompromisu atu aproveita oportunidade sira ne’ebé oferese husi Ekonómia Verde no Azúl, hodi aliña ita-nia aan ho kompromisu sira ba ASEAN no objetivu sira husi COP28,” nia hatete.
Ho espíritu kolaborasaun no amizade nian ida-ne’e, Timor-Leste hein katak setór privadu Brunei Darussalam nian atu kolabora ho ami-nia setór privadu nasionál kona-ba empreza foun sira ne’ebé bele fó benefísiu ba povu no promove dezenvolvimentu sustentavel iha rejiaun laran tomak.
“Espera katak vizita Estadu ne’e sei fó-hanoin fali kona-ba saida mak ita bele atinje hamutuk no inspirasaun ba futuru ne’ebé naroman liután ba Timor-Leste no Brunei Darussalam. Ha’u agradese ba ita hotu ne’ebé mai hamutuk ho ami iha momentu signifikativu ida-ne’e. Hein katak dame no prosperidade sempre hamutuk ho ita,” konklui.
Notísia relevante: Hametin kooperasaun bilaterál, Horta ho Xanana simu direta Liurai Brunei Darussalam
Jornalista: Hortencio Sanchez
Editór: Florencio Miranda Ximenes