DILI, 25 outubru 2024 (TATOLI)—Ministériu Finansa (MF) relata ba Parlamentu Nasionál (PN) relasiona ho progresu ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2024 husi montante biliaun $1,830 ne’e, to’o iha loron 23 fulan-utubru 2024, FM nia ezekusaun atinje ona 63%.
“Taxa ezekusaun orsamentál ba despeza ba administrasaun sentrál mak billiaun $1,155,47,315 ka 63% husi totál orsamentu alokadu billaun $1,830, haree ba kategória orsamentu taxa ezekusaun ba saláriu vensimentu ho montante millaun $328,419,658 (71%), bens no serbisu millaun $168,24,860 (50%), transferénsia públika millaun $513,513, 509 (88%), kapitál menór millaun $17,698,565 (36%), kapitál dezenvolvimentu millaun $126, 390,623 (32),’” Vise-Ministra Finansa, Felícia Claudinanda Cruz, hato’o iha audiénsia públika ba proposta OJE 2025 ho komisaun C trata asuntu Finansa Públika no D trata asuntu Ekonomia no Dezenvolvimentu iha sala plenária PN, sesta ne’e.
Governante ne’e mós relata, ba totál orsamentu alokadu ba Rejiaun Espesiál Oé-Cusse no Ambeno (RAEOA) millaun $60, dezagrega ba autoridade RAEOA millaun $40 no Fundu Espesiál Dezenvolvimentu (FED) millaun $20, ninia taxa ezekusaun orsamentál ba despeza RAEOA tomak foin atinei millaun $25,882,964 (43%).
Ba autoridade RAEOA ezekuta millaun $16,131,457 (40%) ne’ebé dezagrega ba saláriu vensimentu ezekuta millaun $10,576, 836 (64%), bens serbisu millaun $2,318,969 (26%), transferénsia públika millaun $1,929,355 (47%), kapitál dezenvolvimentu millaun $1,262,426 (13%), kapitál menór rihun $43,872 (9%).
Ba Fundu Espesiál Dezenvolvimentu (FED) RAEOA ezekuta millaun $9,651,516 (48%) desagrega ba kategória saláriu vensimentu ezekuta rihun $319,700 (53%), bens no serbisu millaun $7,602,156 (76%), kapitál dezenvolvimentu millaun $1,829,660 (28%), transferénsia públika no kapitál menór seidauk iha ezekusaun.
Ba Instutu Nasionál Seguransa Sosiál (INSS) nia taxa ezekusaun to’o fulan-setembru tinan ne’e foin atinje 23% ho valór pagamentu millaun $93,301,373 husi orsamentu finál millaun $412,9,406, no taxa ezekusaun iha transferénsia públika millaun $91,662,670 (60%), kapitál menór rihun $241,268 (52%), saláriu no bensimentu rihun $966,448 (42%), bens no serbisu rihun $430,587 (15%), kapitál dezenvolvimentu seida’uk iha ezekusaun, enkuantu fundu rezerva seguransa sosiál seidauk iha ezekusaun.
Nune’e, Vise-Ministra ne’e relata ezekusaun OJE 2024 to’o 23 outubru ba administrasaun sentrál, Rejiaun Administrativa Espesiál Oé-Cusse no Ambeno (RAEOA) no Institutu Nasionál Seguransa Sosiál (INSS) entermu reseita no finansiamentu no despeza.
Reseita no finansiamentu, hahú ho reseita kolleta no finansiamentu husi administrasaun sentrál kompostu husi saldo jerénsia tezouru, reseita doméstika, transferénsia husi fundu petrolíferu, finansiamentu husi empréstimu no apoiu direta husi parseiru.
Saldo jerénsia ka tranzitadu husi tinan 2023 millaun $186,660, reseita doméstika dezagrega reseita fiskál no la’ós fiskál ba tinan 2024 valór reseita ne’ebé orsamentadu hamutuk $192,235,845 kompostu husi reseita fiskál $156,708,656 no la’ós fiskál $35,447,89.
“To’o 23 outubru, simu ona totál reseita $166,539,887 husi valór orsamentadu. Reseita ne’e kompostu husi reseita fiskál $144,124,508 no reseita la’ós fiskál $22, 115,379,” nia dehan.
Aleinde ne’e, nia hato’o transferénsia husi fundu petrolíferu aprovadu ba tinan 2024 ho montante $1,392, 764,155, to’o 23 outubru 2024, transfere ona $852,418,926, montante ida ne’e inklui ona ba Rendimentu Sustentável Estimadu (RSE) $522,92,899 no liu RSE $327,907,101.
Ba finansiamentu husi empréstimu aprovadu iha tinan 2024 iha millaun $25, husi montante ne’e ezekuta ona millaun $8, 485,202.
Husi apoiu direta orsamentu até 23 outubru ezekuta ona billaun $2, 414, 926 husi totál aprovadu millaun $15,221, 150.
Ba iha reseita no finansiamentu ba RAEOA kompostu husi taxa no saldu jerénsia, husi totál previzaun ho montante millaun $80,292,495 ne’ebé kompostu husi taxa millaun $2,292, 495 no saldo jerénsia millaun $78 iha tinan 2023 nia rohan.
Até 23 outubru 2024 ezekusaun atuál ba taxa sei millaun $1,629,977 no saldo jerénsia tranzitadu millaun $92,177, ho nune’e totál reseita ba RAEOA ne’ebé ezekuta hamutuk millaun $93,806, 967.
Reseita no finansiamentu ba INSS ba tinan 2024 ho totál orsamentu feitu konsolidadu finál hamutuk millaun $145,684,618 no ezekusaun to’o fulan-setembru millaun $107,826,858, husi reseita totál ne’e kompostu husi kontinuasaun ba seguransa sosiál millaun $21,9, rendimentu millaun $1, transferénsia millaun $102,2, ativu no pasivu finanseiru millaun $190,9, saldu jerénsia millaun $9,1.
Durante audiénsia públika, Deputadu CNRT, José Virgílio no Deputada PLP, Maria Angelina Sarmento, preokupa ho ezekusaun OJE 2024 ne’ebé sei kiik mezmu agora tama ona trimestre da-haat hodi tama ba orsamentu foun.
Jornalista : Nelson de Sousa
Editór : Cancio Ximenes