Karta Pastorál: Bispu sira husu sarani labele fiar seita

DILI, 02 dezembru 2024 (TATOLI)—Conferéncia Epsicopal Timorense liuhusi Secretariado da Conferéncia Epsicopal Timorense (CET) hasai Karta pastorál Bispu sira-nian ba Tempu Adventu no Natal 2024 ho tema “Esperança la bosok” (Rm 5,5),

Karta pastorál ne’ebé asina husi Prezidente CET no bispu Maliana, Dom Noberto do Amara, Arsebispu Arkidioseze Metropolitana Dili no Pró-Prezidente CET, Dom Virgílio Kardeál do Carmo da Silva, no bispu Baucau no Sekretáriu Jerál CET, Dom Leandro Maria Alves, ne’e husu ba sarani sira atu labele fiar seita ne’ebé laiha fundamentu moral no étika hodi uza arbiru atributu sagradu igreja nian no publikamente la fiar ka nega totál dutrina Igreja Katólika nian.

“Seita sira-ne’e sai dezafiu boot pastorál no katekeze Kreda Katólika nian. Ba ida-ne’e, ami bispu sira tane aas sarani sira-ne’ebé fiar metin nafatin no husu atu matan moris no neon nain hodi la monu ba tentasaun sira-ne’ebé mak mosu: apostasia katak ema sarani ne’ebé publikamente la fiar ka nega totál dutrina Igreja Katólika nian, heresia katak ema sarani ne’ebé publikamente nega parte balun husi dutrina Igreja Katólika nian cisma katak ema sarani ne’ebé publikamente rezeita Komunaun plena ho Igreja Katólika,” refere Karta Pastorál Bispu sira-nian ba Tempu Adventu no Natal 2024 ne’ebé lee sai iha igreja hotu-hotu iha territóriu iha domingu (01 dezembru 20124) ne’e.

Maromak nunka husik nia povu la’o mesak iha moris ida atan nian iha rai Egipto, iha dalan sira rai fuik maran nian, iha halerik sira povu nian ba hamlaha no hamrook, iha povu sira-nia murmura hasoru Moisés no Maromak, iha sira nia neon nakukun no tauk nia laran, iha sira-nia dúvida no sira-nia fila kotuk ba Maromak.

Iha situasaun hirak ne’e hotu, Maromak hatudu nafatin nia laran luak no nia laran sadiai, tanba Nia promesa sira la’ós liafuan mamuk maibe nakonu ho esperansa.

Tanba, karta ne’e dehan, Adventu mak tempu esperansa nian, tempu atu hakbiit sarani sira-nia neon, tempu atu halakon sarani sira-nia laran taridu no neon nakraik, tempu kmanek ba perdaun no rekonsiliasaun ho Maromak.

“Maun-alin sira no kriatura tomak, tempu atu foti ulun hateke ba oin, ho laran metin katak ita la la’o mesak, Nia la’o hamutuk no horik ho ita nafatin, basá Nia naran mak Immnuel katak Maromak ho ita,” karta pastorál ne’e hateten.

Nune’e, atu hatene kle’an liután kona-ba konteúdu Karta pastorál Bispu sira-nian ba Tempu Adventu no Natál 2024 ne’e, Agência TATOLI públika konteúdu ne’e ho looos;

Karta Pastorál Bispu sira-nian ba Tempu Adventu no Natál 2024

“Esperansa la bosok (Rm 5,5)

Nailulik, diákonu, madre, irmaun, seminarista sira, maun-alin no bin-feton sira no ema hotu ne’ebé iha hakarak di’ak:

Grasa no domin Maromak nian horik ho imi hotu! “Sira-ne’ebé titu Na’i sei hafoun sira-nia kbiit hodi semo ho liras hanesan Makikit, sira sei halai no sei la kolen, sira sei la’o no kbiit sei la nahas” (Is 40,31).

Povu Timor, povu ne’ebé hatene hein. Ita sei hanoin, bainhira povu ida-ne’e hahú nia luta ba ukun aan, mundu tomak la fiar katak mehi ne’e ikus mai bele sai realidade. Esperiénsia hatudu katak maske timoroan sira mate rihun ba rihun maibe ninia esperansa nunka mate.

Povu ne’ebé hatene hein, nia iha futuru. Mezmuké futuru ne’e nakonu ho inserteza no inseguransa, ba ema ne’ebé hatene hein la hein naleet deit. Basá, hein mak atitude ne’ebé nakonu ho otimizmu katak loron aban sei sai di’ak-liu.

Iha ámbitu ukun aan nian, sei iha nafatin ka lae razaun no esperansa? Atu reflete no deskobre hikas kbiit ida-ne’e ita presiza uluk knanain hateke ho laran moos ba realidade Timor ohin loron nian: iha dezafiu oioin ne’ebé sadik ita-nia konsisténsia no persisténsia nu’udar povu ida hein na’in to’o halo ema barak halerik tanba lakon esperansa ba moris di’ak iha futuru;

Injustisa sosiál la fó fatin ba solidariedade no justisa atu nadelun; sarani sira lakon konfiansa ba malu tanba sira-ne’ebé simu kna’ar atu serbí ladún fó sasin nu’udar matadalan no banati kmanek; timoroan sira-ne’ebé matenek ladauk haroman didiak konsiénsia krítika nasaun nian; família nu’udar selula sosiedade nian ladauk sai fatin dahuluk ba eskola umanidade nian;

Foinsa’e sira ladauk hatudu sira-nia aan nu’udar esperansa Kreda no Nasaun nian; eskola sira seidauk sai fatin ba kriatividade no inisiativa ne’ebé bele haburas esperansa rai ne’e nian; falta kontrolu ba uzu mídia sosiál ida ho responsabilidade, halo ema lakon tiha respeitu, hahí no tane malu, to’o harahun valór sira kultura nian, étika no morál iha sosiedade Timor nian.

Ita hotu akompaña, ikus-ikus ne’e mosu fenómenu grupu oioin ne’ebé kahor polítika, relijiaun, kultura no fiar.

Grupo balun laiha fundamentu morál no étika, haki’ak distúrbiu no dezorden sosiál hodi uza arbiru atributu sagradu sira to’o hasai lia foer hasoru autoridade Kreda Katólika nian iha Timor-Leste. Seita sira ne’e, sai dezafiu boot pastorál no katekeze Kreda Katólika nian.

Ba ida-nee, ami Bispu sira tane aas sarani sira-ne’ebé fiar metin nafatin no husu atu matan moris no neon nain hodi la monu ba tentasaun sira-ne’ebé mak mosu: apostasia katak ema sarani ne’ebé publikamente la fiar ka nega totál dutrina Igreja Katólika nian, heresia katak ema sarani ne’ebé publikamente nega parte balun husi dutrina Igreja Katólica nian cisma katak ema sarani ne’ebé publikamente rezeita komunão plena ho Igreja Katólika.

Na’ilulik, diákono, madre, irmaun, seminarista sira, maun-alin no bin-feton sira no ema hotu ne’ebé iha hakaran di’ak:

Hori wa’in kedas Maromak nunka husik nia povu la’o mesak: iha moris atan nian iha rai Egipto, iha dalan sira rai fuik maran nian, iha halerik sira povu nian ba hamlaha no hamrook, iha povu sira-nia murmura hasoru Moisés no Maromak, iha sira-nia neon nakukun no tauk nia laran, iha sira-nia dúvida no sira-nia fila kotuk ba Maromak.

Iha situasaun hirak ne’e hotu, Maromak hatudu nafatin nia laran luak no nia laran sadia, Nia promesa sira la’ós liafuan mamuk, maibé nakonu ho esperansa.

Adventu mak tempo esperança nian. Tempu atu hakbiit ita-nia neon titu; tempu atu halakon ita-nia laran taridu no neon nakraik; tempu kmanek ba perdaun no rekonsiliasaun ho Maromak, maun-alin sira no kriatura tomak; tempu atu foti ulun hateke ba oin, ho laran metin katak ita la la’o mesak, Nia la’o hamutuk no horik ho ita nafatin. Basá, Nia naran mak Immanuel katak Maromak ho ita.

Maromak ida-ne’ebé hori uluk ko’alia fila-fila ona ba ita-nia beiala sira ho dalan oioin, liuhusi profeta sira no oras ne’e iha tempú ikus, Nia ko’alia mai ita liuhusi nia Oan Mane.

Jesus Kristu mak ita-nia esperans! Esperança ne’ebé ita hala’o iha biban adventu ne’e hetan nia sentidu nakonu wainhira Jesus tama no hola isin ema-nian no horik ho ita iha ita ema-nia istória.

Tinan 2000-resin liubá, Jesus hiit aan tiha ona iha ita-nia istória; oras ne’e Nia mai nafatin iha Eukaristia no nia sei hiit aan mai iha tempu ikus hodi tesi-lia ba ema moris no ema mate. Esperansa ida-ne’e mak ita haklaken fila-fila iha eukaristia: “Na’i ami fo hatene ita-nia mate, ami haklaken ita-nia moris hias, Na’i Jesus hiit an mai”.

Hasoru Na’i nia hiit aan mai, husu husi ita: laran badinas atu reza, laran haraik aan atu hakribit salan, laran manas ba karidade. Iha biban ne’ebé Kreda tomak hafoun aan fali ho espíritu sinodalidade nian, hodi moris iha komunaun, partisipasaun no misaun, ami bispu sira konvida ita hotu atu halo: Konversaun pastorál no misionária; konversaun estruturál; konversaun husi Maromak falsu sira mundo ohin loron nian: kaan ba isin, osan no poder; konversaun husi lia bosok hodi haklaken de’it lia-loos.

Na’ilulik, diákono, madre, irmaun, seminarista sira, maun-alin no bin-feton sira no ema hotu ne’ebé iha hakaran di’ak:

Esperansa adventu nian realiza iha mistériu Natál. Mistériu kona-ba Kosok Oan Jesus ne’ebé “maske Maromak, la tanesan Aan ho Maromak, maibe hamamuk nia Aan, hodi halo Aan sai atan, no sai ida de’it hanesan ema. Nu’udar ema, Nia haraik Aan liután hodi halo tuir to’o mate no mate iha krúz”.

Husi ezemplu lala’ok moris Kristu nian ne’ebé hatene hamamuk no haraik Aan mak ami Bispu sira exorta:

Atu ita hatene konfigura aan ho Kristu Jesus, iha ita-nia hanoin, hakaran, hahalok no lala’ok;
Atu virtude haraik aan no simplisidade sai iis moris sarani nian, tuir lia-menon Papa Francisco nian iha Tasi-Tolu dehan: “Keta tauk atu sai kiik iha Maromak futar oin no iha ema nia oin. Atu hatene saran ita-nia moris, fo ita-nia tempu, dedika ita-nia programa sira ba ema seluk nia di’ak. Nune’e, ita bele husik buat ruma husi ita-nia aan atu maun-alin ida ka inan feton ida bele soi moris di’ak no haksolok”;
Atu ita ida-idak moris tuir vokasaun ne’ebé ita simu ona, bele aproveita biban adventu

nian hodi halo ezersísiu espirituál ne’ebé lori ita sai instrumentu no manu ain

esperansa nian ba futuru;