VIQUEQUE, 20 janeiru 2025 (TATOLI)—Xefe aldeia Lorosa’e, suku Afaloikai, postu Uatulari, munisípiu Viqueque, Gaspar Amaral, husu Governu Konstituisionál da-sia (IX) liuhusi Ministériu Obra Públika (MOP) tau perioridade halo reabilitasaun ba estrada rurál iha Afaloikai ne’ebé difikulta povu lori sira-nia produtu lokál ba merkadu.
Notísia Relevante: Projetu reabilitasaun estrada rurál iha Viqueque hamutuk pakote sia
“Depois funu hotu, ami mai fali hela ami-nia suku antiga Afaloikai ne’ebé besik ho postu Baguia, besik tinan 20-resin maibé ami-nia dalan ne’e la reabilita. Ami-nia produtu lokál barak maibé defisil ba ami atu asesu ba merkadu. Tanba ne’e, ha’u husu ba Governu aloka orsamentu, atu reabilita ami-nia dalan sira-ne’e hodi fasilita ami lori produtu agrikula ba merkadu,” Gaspar Amaral hateten ba jornalista sira iha aldeia Lorosa’e, ohin.
Governu tenke tulun povu hodi hadi’a estrada tanba kondisaun estrada ne’ebé aat ne’e mós halo komunidade liuliu agrikultór sira dezanima atu halo to’os no natar, hodi prodús produtu lokál hanesan sabraka, fehuk-europa no koto.
“Hadi’a dalan sira-ne’e, atu ita-nia agrikultór sira faan sira-nia produtu lokál hodi selu sira-nia oan sira-nia eskola,” nia dehan.

Governu liuhusi Programa Nasionál Dezenvolvimentu Suku (PNDS), iha tinan 2024 ne’e, loke ona dalan foun maibé orsamentu kiik no la konstrui baleta ka bee-dalan, entaun bainhira udan ne’e estrada hetan estragu.
“Presiza Governu tau ba iha projetu, atu hadi’a dalan sira-ne’e sai di’ak. Tanba PNDS ho valór orsamentu ne’ebé kiik labele halo dalan sira-ne’e sai di’ak,” nia dehan.
Xefe suku Afaloikai, postu Uatulari, munisípiu Viqueque, Cesario N. Pires, hateten nia konsege loke dalan iha suku Afaloikai hamutuk kilómetru ualu (8) liuhusi Programa Nasionál Dezenvolvimentu Suku (PNDS) ho orsamentu $48.000.
“Ha’u haree orsmentu kiik, entaun labele kobre hodi konstrui bee-dalan ka baleta. Maibé, ha’u sei esforsu hodi relata komunidade nia preokupasaun sira-ne’e ba ministériu relevante, hodi hadi’a estrada sira-ne’e atu fasilita komunidade iha área rurál,” nia hateten.
Nia rekoñese, komunidade iha produtu lokál barak maibé tanba kondisaun infrastutura estrada aat, entaun hamate agrikultór sira-nia hakarak hodi hasa’e produsaun.
“Ita-nia komunidade badinas prodús produtu lokál maibé produtu lokál ne’ebé sira prodús la folin, tanba atu lori ba faan iha merkadu ne’e do’ok ho distánsia kuaze kilomtru 20-resin. Ha’u sente hadi’a ekonomia rai-laran ne’e di’ak maibé presiza mós infraestutura estrada. Se estrada aat, roda ekonómia mós paradu. Ne’ebé, ba ukun-na’in sira fó atensaun liuliu ba estrada ne’e,” nia dehan.
Governu implementa pakote projetu reabilitasaun estrada rurál iha Viqueque ne’e hamutuk sia (9) hanesan estrada liga husi Ulukaibein ba Kaiualita hahú 3+500-7+00 suku Loiulu, Irabin de Cima, Bahatata no Afaloikai postu Uatucarbau ho orsamentu $730,536.11 ne’e responsavél husi empreza Sabirara Unipesoál, Lda.
Pakote reabilitasaun estrada Caiualita liga suku Bahatata 7+000-10+500 postu Uatucarbau ne’ebé daudaun ne’e sei pendente hela.
Pokete husi Loiulu ba Uaidasu kilométru 3 postu Uatucarbau, totál orsamentu $668,595.71 ne’e empreza Marju Co Unipesoál, Lda, mak responsabiliza.
Reablitasaun estrada suku Loiulu Uaidasu ba Nabo 3+000-6+000, ho orsamentu $580,744.60 ne’e responsabiliza husi empreza Rizonel Unipesoál, Lda.
Reablitasaun estrada husi suku Loiulu Naboba Daragata 6+000-8+300, ho orsamentu $580,744.60 ne’e responsabiliza husi empreza Rizonel Unipesoál, Lda.
Reabilitasaun estrada rurál husi Nunumalau ba Iraler 0+000-2+500, postu Uatulari ho orsamentu ba reabiltasaun hamutuk $632,073. 34 ne’e responsabiliza husi empreza Civ Fitun L Dware Unipesoál, Lda.
Reabilitasaun estrada rurál Kraras liga ba Ueluli Manas kimentru 0+000-2+200, ho $551,941.70 ne’e responsabiliza husi empreza Lutu Tare Unipesoál, Lda.
Reabilitasaun estrada rurál husi Ossú de Cima liga suku Liaruka hahú 8+00 -10.000 ba postu Ossu, ne’ebé sei gasta orsamentu hamutuk $459, 817.93, konstrui husi empreza Metaquili Unipesoál, Lda.
Pakote reabilitasaun estrada husi Ossú de Cima ba Liaruka hahú 10+000-12+000 ba postu Ossú ne’ebé gasta $489,147.85 ne’e responsabiliza husi empreza Lara Wulu Unipesoál, Lda.
Jornalista : Vitorino Lopes da Costa.
Editór : Cancio Ximenes