DILI, 21 janeiru 2025 (TAOLI)—Institutu Apoiu ba Dezenvolvimentu Emprezariál (IADE) iha tinan 2024 liuhusi programa emblemátiku rua hanesan Fasilidade Inkubasaun Negosiasaun (FIN) no Kompetisaun Planu Negósiu Inovativu (KPNI) dezenvolve ona Mikro Pequenu no Média Empreza (MPME) hamutuk 34 iha territóriu Timor-Leste tomak ho fundu apoiu hamutuk $47.440.
“Husi KPNI ne’ebé ami hala’o iha tinan 2024, ami fó apoiu ba mikro pequenu no médiu empreza ne’ebé kompostu hosi munisípiu oinoin ho partisipante hamutuk 400 no hafoin prosesu ami hetan ida-ne’ebé di’ak liu hamutuk 13 atu fó apoiu fundu,” Diretór Ezekutivu Institutu Apoiu Dezenvolvimentu Emprezariál (IADE), Filomeno Marcelino Belo informa ba TATOLI iha nia kna’ar fatin, Bebora, segunda (20/01/2025).
Nia esplika, fundu ne’ebé uza ba atividade KPNI de’it hamutuk $35.000, enkuantu fundu apoiu ba benefisiáriu sira hamutuk $25.000, iha ne’ebé kada partisipante na’in 13 hetan másimu $7.000 ka tuir proposta ne’ebé hatama.
Aleinde ne’e, programa FIN fornese ba mikro pequenu no média empreza hamutuk 21 ho fundu $22.440, espesifikamente ba emprezáriu sira ne’ebé hala’o ona operasaun liu fulan neen, maibé seidauk iha kapasidade atu dezenvolve sira-nia negósiu.
Prosesu FIN ne’e rasik, tuir nia, hahú ho hato’o proposta ba IADE, ekipa téknika halo avaliasaun hodi avalia modelu negósiu, diresaun nasionál sira halo re-avaliasaun seluk hodi fó avaliasaun antes partisipante FIN sira aprezenta sira-nia planu negósiu.
“Ami haree sira-nia vizaun klaru tebes. Apoiu husi Governu nu’udár fornesimentu kampu traballu, kria produtu lokál foun. Tanba ne’e, sira iha hela prosesu atu hetan apoiu . Iha 2024, iha mikro pequenu no média empreza hamutuk 21 iha territóriu tomak inklui Dili, hetan finansiamentu $224.400,” nia hateten.
Programa apoiu Kompetisaun Negósiu Inovativu (KNI) iha kolaborasaun ho Programa Dezenvolvimentu Nasaun Unida (UNDP) liuhosi projetu Empregu no Abilidade Empreendedorizmu Juventude, ne’ebé implementa iha munisípiu haat hanesan Liquiçá, Ermera, Baucaua no Dili, konsege fó apoiu ba mikro pequenu no média empreza hamutuk 60 ho orsamentu $55.030 ne’ebé agora daudaun ne’e iha prosesu transferénsia nia laran.
Notísia relevante: IADE lansa kompetisaun planu negósiu inovativu ba hortikultura
Diretór Filomeno haktuir katak hafoin hetan apoiu liuhosi FIN no KPNI, ekipa IADE sei fó asisténsia durante tinan rua hodi halo monitorizasaun ba implementasaun, fornese relatóriu regulár hosi benefisiáriu sira no avalia impaktu hosi atividade sira ba mikro pequenu no média empreza sira.
“Iha FIN no KPNI ami fó asisténsia durante tinan rua ona. Sira-nia negósiu hotu ho tipu oinoin, inklui produtór, ortikultura, pekuária, peska no indústria produsaun mákina. Maibé, espesifikamente ba KNI, relatóriu ne’e diskute ho UNDP tanba ida-ne’e programa konjunta,” nia subliña.
Iha prioridade formasaun téknika ba mikro pequenu no média empreza sira iha 2024, formasaun fornese ona ba partisipante 1.588 ho fundu ne’ebé uza liu $40.000 iha territóriu tomak. Ho prioridade hotu-hotu ne’ebé implementa liuhosi Orsamentu Estadu 2024, IADE hetan orsamentu hamutuk $1.320,636, implementa ho susesu 96% ka ekivalente ho $1.264,740,28 no iha tinan 2025 IADE hetan fali alokasaun Orsamentu Jerál Estadu hamutuk $1.217,785.
IADE hanesan instituisaun autónoma ida-ne’ebé tutela bá iha Ministériu Koordenadór ba Asuntu Ekonómiku (MCAE-sigla portugés). IADE fasilita informasaun kona-ba hala’o negósiu no formasaun ho tipu oinoin kona-ba negósiu, ligasaun negósiu oinsá atu asesu bá merkadu, oinsá atu hetan asisténsia ne’ebé di’ak ba negósiu.
Jornalista: Felicidade Ximenes
Editór: Xisto Freitas da Piedade