iklan

HEADLINE

Diálogu entre populasaun Fatuhada ho Governu ba alargamentu estrada 

Diálogu entre populasaun Fatuhada ho Governu ba alargamentu estrada 

Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU), Germano Santa Brites Dias. Imajen Tatoli/Abilio Elo Nini

DILI, 04 fevereiru 2025 (TATOLI) –Ekipa ne’ebé lideradu hodi Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU), tersa ne’e, halo diálogu ho populasaun Suku Fatuhada, Postu administrativu Dom Aleixo, Munisípiu Dili, kona-ba alargamentu estrada husi parte DHL, estrada boot, to’o Embaixada Amérika nian.

Sekretáriu Estadu Asuntu Toponimia no Organizasaun Urbana (SEATOU), Germano Santa Brites, hatete, alargamentu estrada iha suku Fatuhada bazea ba dekretu-lei 32/2008.

“Dezenvolvimentu sei mosu iha ita-boot sira nia bairru Suku Fatuhada, komesa husi estrada boot to’o iha Embaixada Amérika nian. Entaun ohin ha’u mai kona-ba asuntu alargamentu estrada ne’e. Ita halo ida-ne’e bazea dekretu-lei 33/2008 iha primeiru alterasaun iha fulan-janeiru tinan kotuk entaun ohin ne’e ita halo alargamentu estrada husi estrada boot tuun to’o Embaixada Amérika”, SEATOU hatete iha diskursu, iha Sede Aldeia 05, Suku Fatuhada, Postu administrativu Dom Aleixo, Munisípiu Dili.

“Lei ne’e mai ho karakter sira mak, ida atu organiza ita, tau sasán iha ida-idak nia fatin, kuandu lei kesi ona ita mak ita labele book aan ona ka muda, se ó muda mak kontra ona lei. Kuandu nia halo ordenamentu iha laran mak la kumpre entaun lei mai ho nia karakter obriga, kuandu obriga ona mak sasán tenke rahun, ema hatán tenke moras, no polísia mak tenke foti. Tanba ne’e ita hotu tenke koopera,” nia hatutan.

Nune’e ida-ne’e hotu hein ekipa mai sei haree uma ne’ebé afeta no tau númeru entaun uma-na’in hasai fotografia no prepara dokumentu hodi hasoru Obras Públika nune’e Governu bele troka ka halo indeminizasaun.

“Tanba ne’e ha’u husu ba ita hotu iha ne’e atu labele hatudu liman ba-malu maibé koopera no fó espasu para Governu liuhusi Obras Públiku bele halo sira-nia servisu no futuru ita mak sei goza. Ha’u la’ós ameasa maibé ha’u husu ita-boot sira kuandu koopera mak ha’u la mai, ha’u la’o liu, maibé karta ne’e ba Ministru hatuun ba ha’u mak ha’u mai ho oin seluk”, nia dehan.

Tékniku Servisu Ressentamentu iha Ministériu Obras Públiku (MOP), Samuel Dany Soares, hatete, ohin mai hamutuk iha fatin ne’e hodi ko’alia kona-ba alargamentu estrada Lurumata DHL nian tuun ba iha Embaixada Amérika nian.

“Nune’e ohin ita hotu mai iha fatin ida-ne’e hodi ita esplika kona-ba oinsá halo alargamentu ba ita-boot sira. Depois ekipa sei to’o ita-nia fatin hodi halo levantamentu dadus, dezeña prepara ona no bainhira hetan aprovasaun mak ami sei halo implementasaun iha terrenu,” nia dehan.

“Ami obras públika halo alinamentu ba estrada ne’e ho nia naruk husi DHL estrada boot to’o Embaixada Amérika hamutuk metru 831,48. Estrada ne’e luan mak metru 11, 48. Nia luan ne’e inklui ona dalan trotoar, dreinajen bee-dalan inklui mós intala eletrisidade no bee-moos iha dalan ne’e”, nia hateten.

Diretór Nasionál Diresaun Terras no Propriedade, Gaspar Soares de Sá Benevides, hateten, atu halo alargamentu estrada populasaun iha dever, obrigasaun, atu kontribui ba dezenvolvimentu.

“Objetivu alargamentu estrada ne’e mak ohin ita hasoru malu iha fatin ida-ne’e. Bainhira halo alargamentu ba estrada mak afeta ba maun-alin sira uma, kintál, no seluktan, Estadu sei halo indemnizasaun maibé importante mak ita tenke koopera. Ita-boot sira iha dever, obrigasaun, hodi kontribui ba dezenvolvimentu no Estadu, Governu mós respeitu imi-nia direitu. Buat tolu de’it mak ita tenke kumpre mak direitu, dever obrigatóriu”, de Sá dehan.

Nia hateten, bainhira halo alinamentu mak kona uma, ai-horis, rate iha uma oin sira mak parte Ministériu Agrikultura sei atende, kona rate Sekretáriu Estadu Arte no Kultura mak sei haree, kona-ba ba rai privadu ka Estadu ne’e Terras nia parte.

“Entaun ita tenke aprenzenta dokumentu ne’ebé loloos katak rai ne’e ha’u-nia privadu no nia dokumentu mak ne’e, atu nune’e Estadu Governu bele deside tuir indemnizasaun; labele konta istória de’it”, nia dehan.

Nune’e mós, Xefe Suku Fatuhada, Marcelino Soares, hatete, ohin ne’e faze sensibilizasaun ba populasaun afetadu sira.

“Ida-ne’e parte dahuluk ne’ebé ita sensibilizasaun populasaun ne’ebé nia uma iha estrada ibun, depois ekipa kontinua rekolla afetadu nia dokumentu hanesan fixa família, Eleitorál hodi submete ba Postu administrativu, Munisípiu depois ba iha MOP,” xefe Suku hatete.

Autoridade lokál ne’e dehan katak projetu alargamentu ba estrada ne’e afeta ba populasaun iha aldeia rua mak aldeia 05 ho 03 nian.

“Ne’ebé, dadus ne’ebé ami foti ne’e iha xefe família 71, ida-ne’e implementa uluk iha estrada husi Aimutin tuun ba Embaixada Amérika nian. Ida-ne’e temporariamentu foin estrada ida, maibé implementa alargamentu estrada iha Suku Fatuhada ida tan mak husi eis merkadu Comoro to’o Pertamina, rua mak agora ita halo sensbilizasaun ne’e no tolu mak hosi eskuadra polísia Dom Aleixo nian tuun mai kapela Lurumata to’o Embaixada Amérika ho Embaixada Portugál nia leet, haat mak husi aldeia 02 nian tesik ba merkadu laran, depois tuir mai mak kuartel jeneral Fatuhada nian tuun ba Sekretáriu Estadu Arte no Kultura nian, neen mak hosi Estatua Kampung Alor nian tesik ba liga ho aldeia 01 nian”, nia esplika.

Nia dehan ida-ne’e nia kritériu hanesan ne’ebé ho nia luan metru 11,48 hotu.

Enkuantu, Komunidade aldeia 05, Amandio Freitas, garante, populasaun afetadu hakarak koopera hodi halo dezenvolvimentu maibé Estadu ho Governu tenke halo kompesasaun.

“Kona-ba Dezenvolvementu iha ita-nia rain no Suku ida-ne’e mak ami hotu hakarak koopera no ami agradese tebes no dezenvolvimentu ne’e la’o hanesan ne’e duni. Maibé ami presiza hatene oinsá kona-ba indemnizasaun no mekanizmu selu tanba iha balun rai Estadu no balun rai privadu”, nia dehan.

Tuir observasaun ne’ebé TATOLI nota iha ámbitu diálogu entre komunidade ho parte ekipa hatudu katak komunidade maioria kontente hatán Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana, Germano Santa Brites ne’ebé hato’o nia diskursu no husu komunidade hakarak koopera ba dezenvolvimentu ba alargamentu estrada.

Jornalista: Osória Marques

Editór: Rafael Ximenes de A. Belo

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!