DILI, 19 Fevereiru 2025 (TATOLI)-Kompañia Caltech ne’ebé kada loron rekolla lixu ho kuantidade kuaze tonelada rua, resikla ba tripleks plástiku no pavimentu.
“Agora ami halo atividade resiklajen iha área Beduku, primeiru ami rekolla lixu hosi Dili depois mak Tibar, foti liu-liu kona-ba plástiku sira, depois lori mai fatin ne’e. Dahuluk ami tetu, sei haree nia tonelada hira depois lori ba fatin deskaregamentu hosi ne’ebá ita fahe plástiku tuir nia tipu. Depois ita harahun plástiku hotu ita fahe ba fatin rua. Ida ba favimentu no ida fali tripleks plástiku mak agora ne’e ita halo kor tripleks plástiku entre plástiku númeru 1,2 ka tipu seluk, depois press no kahur no tau iha oben (nia fatin) boot ho nia grau 200 C no rosesu tein planta sira ne’e han minitu 10-15 ne’e di’ak ona”, dehan Jestór Operasaun Caltech, Rogerio Hornai, ba TATOLI iha Beduku, kuarta ne’e.
Nia dehan ekipa Caltech loron-loron rekolla lixu maizumenus liu tonelada rua, ne’e iha Dili no Tibar.
“Atividade rekolla lixu ne’e ami kuaze loron-loron tanba produsaun ami halo ba planta rua, hosi plástiku ne’e bele prodús ba rabiamentu ho tripleks plástiku. Kuandu la hotu ami presiza loron ida tonelada rua. Lixu ne’e ami rekolla iha Dili, Tibar, foti haleu Dili, no balun husi ami-nia kliente sira, lixu ne’e ami foti iha kada semana mak lixu ho tipu oin-oin, hanesan plástiku, dos, ai-tahan, besi-aat, ami bele resikla fali ba rai metan”, nia dehan.
Nia hatutan: “Ema ne’ebé servisu iha Caltech maizumenus hosi 50-100. Ami fó sira kilo ida, maizumenus iha 80/ton, ida-ne’e tipu plástiku oin rua iha ne’ebá. Tipu ne’e númeru ida $40 kada tonelada ida no lixu tipu todan ami fó $80 ba lixu kilo 1000”.
Kona-ba halo resiklajen ne’e, nia esplika kuandu lixu tama ona Beduku mak dahuluk mak tenke halo separasaun tuir nia númeru ka tipu plástiku. Hafoin dulas maibé iha dulas dahuluk no iha dulas daruak nian depois rezultadu dulas fahe tiha. Rezultadu dulas fahe tiha produsaun boot mak tripleks plástiku no halo pavimentu. Entaun loron-loron kuaze prodús tonelada rua hosi tripleks plástiku ho pavimentu ne’e.
Caltech foin hahú iha 2024 no momentu ne’ebá kedas uza ba halo uma, didin uma, ida-ne’e ba tripleks plástiku maibé ba pavimentu nian, projetu iha Kristo-Rei ne’e monta 61.000. Totál produsaun entre planta rua ne’e hamutuk 84.000. hosi ne’e 4.000 ne’e hosi tau tripleks plástiku no pavimentu iha 80.000-resin.
Pavimentu iha tipu rua mak ida ita bele uza ba jardin hodi la’o, no ida seluk uza hodi karreta bele halai. Kona-ba tripleks plástiku ami oferese ona ba loja neen iha Dili laran, ida Taibesi, Hudilaran, Bidau, Tasitolu no balun sosa diretamente iha ami-nia fatin.
Nia dehan tripleks plástiku ho 12 mil faan ba $22 no 20 mil $44. Kona-ba pavimentu nia presu depende ba ninia tipu entaun nia presu mós diferente.
Totál ema ne’ebé halo resiklajen iha fatin servisu ne’e hosi na’in 20-30 no konta ho ema ne’ebé rekolla lixu iha Dili, Tibar no fatin seluk tan ne’e hosi ema nain 50-100.
Notísia relevante: Kompañia Don Kame koopera ho Caltech transforma lixu ba produtu útil
Jornalista : Osória Marques
Editora : Rita Almeida
