DILI, 28 Abril 2025 (TATOLI) – Prezidente Repúblika, José Ramos Horta ho delegasaun sira fila hikas mai Timor-Leste hafoin halo vizita ba nasaun sira hanesan Bulgária, Reinu Unidu, inklui Vatikanu.
Bainhira to’o, Xefe Estadu relata ba públiku kona-ba objetivu no rezultadu vizita iha nasaun hirak-ne’e.
“Ha’u-nia vizita traballu, la’ós vizita ofisiál. Vizita traballu iha nasaun Bulgária, ne’e primeiravez mak bá enkontru ho Prezidente Repúblika iha ne’ebá. Entretantu observa mós situasaun polítika ruma”, Horta informa ba jornalista sira iha salaun VIP, Aeroportu Nicolao Lobato-Komoro, Dili, ohin.
Xefe Estadu ne’e informa, iha Bulgária, ko’alia asuntu balun ne’ebé mak ligasaun ho parte saúde nian liuhusi Ministério Saúde, tanba país referidu iha área medisina di’ak tebes, indústria farmásia ne’ebé di’ak no iha ekipamentu médika avansadu.
“Ha’u husu se bele sira simu doutór balun husi Timor-Leste, doutor reformadu ba iha ne’e durante fulan tolu ka tinan-ida, para hare’e funsionamentu servisu doutór sira iha ne’ebá atu aumenta esperiénsia liután no ida-ne’e hanesan informál”, Prezidente ne’e haktuir.
Hafoin iha Bulgária, Xefe Estadu mós kontinua nia atividade vizita ba iha Reinu Unidu, (United Kingdom), tanba hetan konvite husi instituisaun akadémika rua – Healthy Schools London no Academic bundle programs, ne’e hanesan vizita privadu, hodi halo palestra iha ne’ebá.
“Maibé iha momentu ne’ebá, Prezidente Parlamentu Reinu Unidu, hakarak hasoru ha’u, entaun ha’u mós permite hodi ko’alia ho Prezidente Parlamentu inklui Ministériu Negósiu Estranjeiru Inglaterra nian no sira-nia funsionáriu lubuk ida, define kona-ba, sira mantein loke embaixada iha Timór. Tuir kalendáriu, iha tinan ida-ne’e”, autoridade ne’e haktuir.
Prezidente Repúblika, José Ramos Horta konsidera katak atetude no komportamentu Governu Inglés di’ak teb-tebes tanba timoroan sira-ne’ebé iha pasaporte ilegál iha Inglaterra, tenke ba halo aprezentasaun integradu ofisiál kompeténsia; Ba prosesu ida-ne’e trata ho di’ak.
“Entrega kartaun ba BNU, foti ekivalente, depois tina- lima tiha iha ne’e sira bele hatama karta para bele fila ba Inglaterra ho legalmente bele servisu iha ne’ebá ho di’ak. Ne’e hatudu katak Governu Inglés nia atetude umanu ne’e di’ak teb-tebes. Maibé, balun lahalo hanesan ne’e, sira duni sai ema arbiru de’it”, nia dehan.
Iha vizita ne’e, tuir Prezidente repúblika, ko’alia mós kona-ba Timór nia adezaun ba ASEAN, enkuantu sira apoiu hamutuk ho Singapora iha kapitasaun ita-nia, nune’e ita iha ona prosesu ne’ebé la’o daudauk hela. Maibé, sorumutu ne’e la kle’ur de’it tanba nia tenke arranka ba Vatikanu hodi akompaña misa fúnebre amu Papa Francisco nian.
“Iha prosesu fúnebre, kuazé Governu atus-ida-resin maka partisipa iha seremónia ne’e, hatudu katak Papa Francisco nia apoiu admisaun iha mundu tomak husi ema relijioens hotu-hotu maka ba iha ne’ebá; hanesan, igreja ortodoks, muzulmanu, induísmu, budista no polítika lubuk ida ba iha ne’ebá inklui Prezidente Estadu Unidus (Donald Trump) mós marka prezensa ho primeira dama Estadus Unidus nian”, nia konta tuir.
Xefe Estadu relata, amu kardeál mós iha ne’ebá, sei pratisipa Koléjius kardiál sira para hili amu papa Foun.
Entretantu, bainhira Xefe Estadu ne’e tuun husi aviaun Aero Dili, simu diretamente husi membru Governu sira hanesan, Vise Primeiru-ministru, Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, no seluktan.
Jornalista: Alexandra da Costa
Editór: Rafael Ximenes de A. Belo
