iklan

ERMERA, HEADLINE

Kristin Tilley apresia komunidade Fatuquero nia esforsu hodi kombate krize klimatika

Kristin Tilley apresia komunidade Fatuquero nia esforsu hodi kombate krize klimatika

Embaixadora Austrália ba Mudansa Klimátika, Kristin Tilley, akompanha Diretór PERMATIL, Ego Lemos hala’o vizita ofisiál ba suku Fatuquero, Munisípiu Ermera, hodi halo revizaun diretamente ba projetu konservasaun bee ne’ebé inisia husi PERMATIL hamutuk ho organizasaun lokál TILOFE. Imajen Tatoli/Cidalia Fatima

ERMERA, 12 Maiu 2025 (TATOLI)– Embaixadora Austrália ba Mudansa Klimátika, Kristin Tilley, hala’o vizita ofisiál ba suku Fatuquero, Munisípiu Ermera, Timor-Leste, hodi halo revizaun diretamente ba projetu konservasaun bee ne’ebé inisia husi PERMATIL (Permakultura Timor-Lorosa’e) hamutuk ho organizasaun lokál TILOFE.

Durante vizita ne’e, Kristin Tilley hato’o ninia apresiasaun kle’an ba papél ativu komunidade lokál sira nian hodi kombate impaktu sira husi krize klimátika liuhosi konservasaun rekursu bee.

“Ha’u mai iha Timor-Leste iha semana ne’e hodi ko’alia kona-ba oinsá Austrália, nu’udar nasaun dezenvolvidu ida iha rejiaun ne’e, bele apoia nasaun sira hanesan Timor-Leste hodi rezolve dezafiu no oportunidade sira ne’ebé aprezenta hosi alterasaun klimátika,” tenik Kristin Tilley durante vizita ba fatin iha segunda-feira ne’e.

Nia mós hatutan tan katak projetu sira ne’ebé lider lokál no komunidade sira hala’o la’ós de’it harii reziliénsia ambientál, maibé mós hametin sentidu propriedade (rasa memiliki) no fó benefísiu loloos ba komunidade.

Vizita ne’e hanesan parte ida hosi kompromisu Austrália nian atu habelar kooperasaun klimátika iha rejiaun ne’e, la’ós de’it liuhosi finansiamentu, maibé mós liuhosi fornesimentu abilidade, voluntáriu sira no abordajen sira ne’ebé bazeia ba nesesidade lokál sira.

Nia haktuir tan katak Austrália mós hetan benefísiu hosi envolvimentu iha projetu ne’e, partikularmente iha aprende maneira inovativu sira hodi konserva no restaura bee-matan sira no bee-dalan naturál sira. “Ita bele aprende buat barak hosi Timor-Leste,” nia hatete.

Diretór PERMATIL, Ego Lemos, ne’ebé mós hala’o kna’ar nu’udar Embaixadór Arte, Kultura no Ambiente Timor-Leste nian, hato’o agradesimentu ba vizita Embaixadór Austrália nian no esplika katak movimentu konservasaun bee iha Fatuquero hahú ona iha tinan 2018, ne’ebé depois iha tinan 2022 Perma-Youth Camp Nivel Munisípiu no Perma-Youth Camp Nivel Nasional iha tinan 2024.

“Agora iha bee-matan 16 ne’ebé kuaze menus no agora komesa iha no esforsu ida ne’e mak ita halo ona,” dehan Ego.

Ego subliña, projetu ne’e la’ós pertense de’it ba PERMATIL, maibé nu’udar rezultadu husi kooperasaun besik ho governu lokál, TILOFE, no partisipasaun ativu husi komunidade.

Nia hein katak vizita diplomátika ne’e bele loke dalan ba kampaña internasionál konservasaun bee nian no hametin relasaun Timor-Leste nian ho Austrália no nasaun viziñu sira seluk hanesan Indonézia.

Nune’e mos Xefe Aldeia Fatuquero Leoncia Trindade mós hato’o nia apresiasaun ba impaktu boot ne’ebé projetu ne’e fó ba nia komunidade sira tanba durante tinan barak, rai-maran no inséndiu sira sai ameasa anuál ba sira nia Suku. Maibé, tanba projetu konservasaun bee no apoiu ne’ebé simu, 2024 maka tinan ida ne’ebé Suku ne’e la hasoru problema be’e mos ka inséndiu rai.

“Hau agradese tanba Populasuan mak simu rasik benefisiu ne’e, durante ne’e ami hatene deit mak kuda ai maibe buat ne’ebé ami hetan iha organizasaun ne’e mak kuda be’e no ami agradese bele aprende ona no espera ho buat ne’ebe ami hetan ona bele nafatin fo mai ami benfisiu. Uluk be’e matan 16 moz kauze atu maran deit. Agora ami iha be’e matan kuaze 40,” Leoncia akresenta.

Embaixadora Kristin Tilley nia vizita hanesan evidénsia forte kona-ba importánsia hosi kooperasaun internasionál iha esforsu sira hodi kombate krize klimátika.

Susesu husi projetu konservasaun bee Fatuquero hatudu katak solusaun klima bazeia ba komunidade bele iha impaktu real ba ambiente enkuantu hametin reziliénsia sosiál no ekonómika komunidade sira-nian.

Jornalista: Cidalia Fatima

Editor      : Armandina Moniz

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!