DILI, 17 Setembru 2025 (TATOLI)-Bankada parlamentár sira ho manifestante husi Estudante Universitáriu Timor-Leste (EUTL) iha ona konkordánsia ba akordu ida atu inisia diskusaun hodi halakon Lei Pensaun Vitalísia, ne’ebé hetan sasin husi meza Parlamentu Nasionál.
Konkordánsia ne’e iha hafoin diálogu durante oras ualu nia laran entre reprezentante husi manifestante EUTL no meza Parlamentu Nasionál no bankada parlamentár CNRT, PD, FRETILIN, KHUNTO, no PLP hodi hato’o ezijénsia sira.
EUTL aprezenta pedidu ida atu iha konkordánsia asina akordu referidu, nune’e ikus mai bankada parlamentár sira hotu ho konsensu.
Konteúdu karta
Parlamentu Nasionál; deklarasaun bankada parlamentár sira aserka kona-ba reivindikasaun EUTL.
Bankada parlamentár CNRT, FRETILIN, PD, KHUNTO, no PLP, hafoin enkontru ho portavós sira husi manifestante sira hotu ne’ebé reprezenta asosiasaun estudantíl universitáriu sira kompromete atu dezenvolve no promove inisiativa lejizlativa sira hodi:
a) Halakon pensaun mensál vitalísia, revoga no modifika lejislasaun konsernente, ho inísiu diskusaun iha jeneralidade iha loron 25 fulan-Setembru 2025.
b) Halo revizaun ba lei kona-ba liberdade reuniaun no manifestasaun nian;
c) Durante debate kona-ba Orsamentu Jerál Estadu nian, halo diskusaun séria ho Governu hodi asegura no adapta finansiamentu ba setór produtivu sira.
Hanesan rezultadu husi kompromisu ne’ebé temi ona, EUTL kompromete atu hapara temporariamente manifestasaun sira.
Bankada opozisaun aprezenta projetu-lei
Biban ne’e, deputadu proponente abaixu asinadu na’in-10 kompostu husi FRETILIN ualu no PLP rua prepara projetu-Lei númeru 10/VI(3a) Rejime Jurídiku Seguransa Sosiál ba Titulár Órgaun Soberania submete ba meza Parlamentu ho pedidu urjénsia.
Nune’e, meza Parlamentu baixa kedas inisiativa ne’e tuir tramitasaun legál iha rejimentu Parlamentu hodi fó andamentu baixa ba Komisaun A trata asuntu Konstituisionál no Justisa hadi halo apresiasaun no relatóriu pareser durante oras 24 nian laran no sei debate jeneralidade iha 25 Setembru.
Tuir textu projetu-lei ne’e atu revoga lei vijente ba artigu 15-A, 16, 17, 19-A, 30, 31, 31-A, 32 no 33 no númeru 2 artigu 16 husi Lei númeru 7/2007, 25 Jullu, altera husi Lei númeru 7/2017, 26 Abríl.
Deputada FRETILIN, Nurima Ribeiro Alkatiri, nu’udar proponente hateten projetu-lei ne’ebé aprezenta atu halakon tiha Lei Pensaun Vitalísia.
“Iha lei ida-ne’e, iha artigu ne’ebé sei revoga [halakon] Lei Pensaun Vitalísia totalmente, signifika deputadu ka membru Governu sira sei submete ba seguransa sosiál hanesan traballadór hotu selu [kontribui koa]”, hateten.
Deputadu CNRT, Patrocínio dos Reis Fernandes, hateten inisiativa iha ona no prontu avansa ba diskusaun.
Prezidente Parlamentu Interinu no atuál Segundu Vise-Prezidente Parlamentu, Alexandrinho Afonso Nunes, agradese ba prezensa EUTL nu’udar kontrolu sosiál.
“Ha’u sente laran-haksolok, tanba ohin intervensaun [husi reprezentante portavós EUTL] katak mai la hamriik iha kór ida, mai firmeza, iha ukun ne’e tenke hanesan ne’e, grupu ida tenke kontrola”, nia hato’o.
Hodi agradese mós ba Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) ne’ebé asegura diálogu referidu la’o ho di’ak.
Reprezentante portavós EUTL, Cristóvão Mauto, apresia tanba Parlamentu tau ona atensaun ba ezijénsia ne’ebé iha ho konsensu husi bankada hotu ne’ebé marka data fiksu halo diskusaun ba Lei Pensaun Vitalísia.
“Ami-nia pozisaun halakon totál Lei Pensaun Vitalísia”, nia afirma.
Entretantu, kona-ba ezijénsia altera Lei Manifestasaun, Parlamentu sei koordena ho ministériu relevante hodi trata kestaun referida.
Notísia relevante: Deputadu CNRT: “Manifestasaun tenke halo ho dame, la uza violénsia”
Jornalista: Nelson de Sousa
Editora: Maria Auxiliadora