DILI, 27 Outobru 2025 (TATOLI)- Bankada opozisaun Frente Revolusionária Timor-Leste Independente (FRETILIN) hato’o keixa ba Ministeriu Públiku hodi husu legalidade ba nomeasaun Prezidente Tribunál Rekursu, Afonso Carmona.
Deputadu Bankada FRETILIN, David Dias Ximenes “ Mandati” hateten, bankada Fretilin nia prezensa iha Ministeriu Públiku liga ho legalidade ba nomeasaun Prezidente Tribunál Rekursu Afonso Carmona.
Tanba tuir nia, desizaun Tribunál Rekursu hasai ona akordaun katak, nomeasaun ba Prezidente Tribunál Rekursu Afonso Carmona ne’e inkonstitusiinlidade, maibé parte Prezidente Tribunál Rekursu la kumpre ba orden Tribunál hodi kontitnua ezerse nia funsaun hanesan Prezidente Tribunál Rekursu.
“Ami aprezenta ami-nia dokumentu keixa ida, depois iha desizaun jurídika apartir de Ministériu Públiku lori took ba oin. Ida-ne’e mak ami lori keixa ida ne’e mai iha-ne’e,” David hateten ba jornalista sira hafoin hatama keixa ba Ministeriu Públiku, Kolmera, segunda ne’e.
Nia esplika, kuandu ko’alia kona-ba lei, komprimentu da-lei ne’e sempre liuhusi Tribunál sira.
“Tribunál ne’ebé mak última instánsia iha timór mak Tribunál Rekursu. Kuandu to’o ona iha Tribunál Rekursu buat ida ba ita koalia sira-ne’e tama ona prosesu iha tranzitu ein-julgadu nee laiha ona rekorrénsia seluk,” nia afirma.
David hateten, iha kestaun nomeasaun Prezidente Tribunál Rekursu Afonso Carmona, ne’e Tribunál Rekursu nia desizaun tún ona katak, nomeasaun ne’ebé halo ba nia ne’e inkonstitusionál, maibé kumprimentu ba iha akordaun ne’e seidauk iha.
Deputadu Bankada FRETILIN hateten, agora Timor-Leste tama ona iha ASEAN, tuir loloos ita tenke garante seguransa jurídika iha Timor-Leste nune’e ema bele fiar, kuandu seguransa jurídika nune’e orsida ema la fiar ita ida.
“Tribunal sira mak garantia ba komprimeitu ba ita- nia lei sira ne’e no lei sira-ne’e bele protejidu atu iha kontribuisaun ba asaun kuativa,” nia realsa.
Nia rekorda katak, kontestasaun ba prosesu nomeasaun ba Prezidente Tribunal Rekursu ne’e fundamenta no artikula ho artigu ba 124, 128, no 160 husi Konstituisaun RDTL, maibé ba kestaun ne’e dún malu hela de’it.
“Tanba ne’e mak ita buka legalidade, ema ne’ebé bele haree nia legalidade ne’e mak Ministeriu Públiku. Sira mak bele haree hodi julga katak ida-ne’e loos ka lae,” nia haktuir.
David dehan, asaun ne’eé bankada opozisaun halo ne’e la’ós atu hirus malu fali, maibé hakarak lori rai ne’e la’o loos.
Nia mós preukupa ba asaun reklamasaun ne’ebé opozisaun hato’o ba Tribunál Rekursu iha fulan hirak liubá hodi husu ba Prezidente Tribunál tenke kumpre deisizaun Tribunál Rekursu ba nia nomeasaun ne’e inkonstitusionál, maibé to’o agora Tribunal Rekursu seidauk konsidera.
Nia dehan, kuandu Prezidente Tribunál Rekursu Afonso Carmona mak la fó komprimentu ba akordaun ne’e entaun halo denegasaun no obstrusaun ba justisa.
“Kuandu mosu nune’e entaun ita ne’ebé nomeadu ne’e ita iha ilegalidade nia laran depois ita halo desizaun ne’e mós desizaun ne’e ilegál depois ita uza sasán Estadu nian ne’e ita bolu ona pekulatu tán,” nia afirma.
Tanba ne’e, opozisaun hatama keixa ba MP para Ministériu Públiku haree legalidade nomeasaun PTR nian tuir lei Organiasaun Judisiária no komprimentu ba akordaun Tribunál Rekursu ba lei Organizasaun Judisiária ne’e.
“Maibé ami -nia aklamasaun ne’e Triubunál Rekursu to’o hin loron seidauk fó resposta, buat hotu ne’ebé ami hatama seidauk lori ba juis relatór. Prezidete Tribunál Rekursu hatama gaveta. Juiz relatór seidauk halo notifikasaun ba ami tanba dokumentu nee la tama ba iha nia liman laran,” nia afirma.
Notísia relevante: Ministru Justisa: PR nia nomeasaun ba PTR ne’e aktu polítiku-konstitusionál
Jornalista : Natalino Costa
Editór : Evaristo Soares Martins
