iklan

NASIONÁL, EKONOMIA, INTERNASIONÁL

MNEK Realiza Semináriu Internasionál Kona-ba OMK

MNEK Realiza Semináriu Internasionál Kona-ba OMK

Ilustrasaun

DILI, (TATOLI) – Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK), Diresaun Jerál Asuntu Multilaterál realiza semináriu internasionál kona-ba Organizasaun Mundiál Komérsiu (WTO-sigla inglés) hodi fahe esperiénsia hamutuk ho Nova Zelándia no Brunei Darussalam.

Semináriu ne’e sei hala’o durante loron rua, hahú ohin no termina aban, kinta (7/6). Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, Aurélio Guterres, no embaixadór Nova Zelándia iha Timor-Leste, Madame Vicki Poole, mak loke semináriu ne’e.

Partisipante ida, Koordenadora Reforma Fiskál, Ministériu Planu no Finansa, Fernanda Borges, hateten semináriu ne’e di’ak kapaz tebes tanba lori ema hothotu hatene aplikasaun membru OMK nian, liga mós ho ita-nia hakarak atu sai membru ASEAN (Association of South East Asean Nation).

Borges hatutan adezaun ba ASEAN importante ba Timor-Leste atu iha kresimentu ekonómiku no bele mós hakarak halo rekursu ne’ebé iha fa’an iha merkadu ho protesaun ne’ebé presiza nomós asesu ba merkadu ne’ebé luan liu.

“Ha’u espera katak iha enkontru ida ne’e, ne’ebé Nova Zelándia (embaixada) apoiu Ministériu Negósiu Estranjeiru atu halo hamutuk ho ADB nomós Brunei hodi bele fó informasaun ba ministériu sira ne’ebé hala’o kna’ar tékniku nomós programa ida ne’ebé fó sai iha RTTL aban hodi fó informasaun ba publiku kona-ba prosesu ne’e”, espera koordenadora reforma fiskál ne’e.

Fernanda Borges realsa importante ba Timor-Leste oinsá tama ba OMK, oinsá adezaun ba ASEAN ba aban bainrua no oinsá mak prosesu ne’e sei la’o i oinsá bele hetan benefísiu ba Timor-Leste bainhira sai ona membru.

“Importante timoroan hotu tanba ne’e la’ós de’it governu mak bele halo maibé parte barak hanesan ita-nia institusaun públika hotu, ita-nia instituisaun privada, emprezáriu, ONG sira no povu tomak ne’ebé sei hetan benefísiu husi prosesu ne’e”, dehan tan Borges.

Koordenora reforma fiskál ne’e akresenta bainhira Timor-Leste sai membru OMK importante liu maka protesaun. Nu’udar nasaun ki’ik ida, ita-nia kbiit ekonómiku, relativamente ba nasaun boot sira bainhira sira importa ka esporta sasan ki’ik tanba ita rai ki’ik, illa ida ki’ik.

Ne’e duni bainhira ita sai membru ba WTO,, katak tan ita tama ona iha instituisaun multilaterál, internasionál, ne’ebé iha regra ba nasaun hothotu. Entaun, Timor-Leste bele ki’ik, ita mós iha direitu ne’ebé tuir regra WTO hakerek ona, ne’ebé membru hothotu tenke tuir.

“Ne’e duni, ha’u hanoin ba ita, importante protesaun ba ita nu’udar membru. Ba oin, Timor-Leste presiza analiza oinsá ita halo prosesu ne’e la’o ho didi’ak atu haree ita-nia estrutura, haree ba ita-nia rekursu naturais ne’ebe ita iha, halo nusa bele halo dezenvolvimentu ida di’ak ho protesaun ne’ebé susesu maibé la limita ita”, esplika.

Koordenadora ne’e afirma importante mak hatene sá regra mak atu tuir para prepara aan. Prepara kuadru jurídiku atu iha lei nasionál ne’ebé bele refleta enkuadramentu internasionál jurídiku.

“Ita mós presiza kapasita ita-nia rekursu umanu, ita mós tenke iha setór publiku maibé mós setór privadu sira, NGO mós sira mós presiza hatene sá benefísiu mak WTO bele lori mai no saida mak ita tenke halo katak ita-nia nasaun bele forte husi prosesu ne’e”, konklui.

Entretantu, semináriu ne’e partisipa husi estudante universitáriu sira, reprezentante liña ministeriál inklui péritu internasionál sira.

Rohan ba semináriu ne’e rasik sei hala’o entrevista interativu ho péritu OMK iha televizaun públika, Rádiu no Televizaun Timor-Leste (RTTL), programa “Ita-nia Bainaka” iha tuku 15.00 to’o 16.00, moderada husi diretora jerál ba asuntu multilaterál no rejionál, Vicky Chong.

Péritu sira ne’e mak hanesan James Brown husi Nova Zelándia, Mazlizah PG Hj Mahalee husi Brunei Darussalam no ekonomista seniór Banku Dezenvolvimentu Aziátiku (ADB), Matthias Helble.

Espetativa husi entrevista interativu ne’e mak públiku enjerál bele iha konsiénsia kona-ba saida mak OMK alkansa.

 Jornalista: Rafy Belo

Editora: Rita Almeida

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!