DILI, 25 setembru 2019 (TATOLI) – Tribunal Distritál Dili (TDD), ohin, hahú loke prosesu primeiru julgamentu ba krime Omisídiu Grave, ne’ebé envolve arguido na’in rua ho inisiál LDJ no AQ, tanba oho vítima Tan Li Xue, médiku Xineza.
Akuzasaun ne’ebé Juis Prezidente prosesu koletivu, lee sai katak mosu indísiu ne’ebé hatudu forte katak arguido na’in LDJ ho AQ hanesan kolega di’ak tanba servisu hamutuk iha ponte-kais Dili.
Iha loron 25, Marsu 2019, tuku 8:00 kalan hasoru malu iha Area Marconi nian atu ba fatin jogu Kazinu iha Timor Plaza. Arguido na’in rua ne’e sa’e motor ida-ida, kuandu too iha area embaixada Amérika nia oin, arguido sira haree vítima hamriik iha estrada ibun parte karuk, no mementu ne’ebá vítima hit liman hodi hatudu liman fuan boot (OK).
Nune’e arguido sira la para motor ba vítima hodi liu de’it ba Timor-Plaza, kuandu too iha Plaza haree fatin kazinu ema taka tiha ona. Tanba ne’e sira fila fali liu husi fatin refere haree vítima nafatin hamriik iha Estrada maibé husi parte loos hodi hein transporte.
Bain hira too iha vítima nia oin arguido LDJ mak para motor no ida seluk para dook. Arguido LDJ husu ba vítima, dehan “ita atu ba ne’ebé?” , vítima hatán “ha’u atu fila ba uma maibé karreta laiha ona.”
Nune’e arguido mós dehan tan ba vítima, “ita hela iha ne’ebé?” vítima responde “iha Bairru Pité”.
Arguido lia tun dehan, “ha’u nia mina motor laiha,” vítima simu, “antar ha’u, ha’u sei ense mina U$ 5.00 ba ita.”
Kuandu arguido sira simu malu ideia, vítima mós tuir arguido no too iha area Hudi Laran tanba kontra sinais tránzitu, arguido ho vítima komesa haksesuk malu. Tanba arguido ho kondisaun lanu to’o iha area Hudi Laran, arguido para motor tun, lolo tuku kedas ba vítima nia ibun.
Arguido ida seluk, AQ ne’ebé akompaña ho motor haree arguido LDJ tuku vítima, entaun AQ mós halai ba ho tudik sona kedas iha vítima nia hirus matan halo vítima tafui ran hosi ibun no inus.
Kuandu hare vítima latan ona ba rai arguido sira mós halai. Husi ne’e vítima hetan ajuda husi komunidade sira hela iha area ne’e tula lori ba Ospitál Nasionál Guido Valadares, maibé la konsege salva vítima nia vida, tanba ran sai barak liu.
Konsekuénsia husi arguido nain rua nia hahalok, rezulta vítima lakon nia vida iha mundu, tanba ne’e Ministériu Públiku akuza arguido sira ho krime Omisídiu grave.
Hatán ba akuzasaun ne’e arguido AQ deklara ba Tribunál iha faktu loos hotu no balun laloos.
“Ha’u mak oho vítima, tanba kuandu ha’u ho LDJ fahe malu tiha iha embaixada Indonézia, ha’u ba liu uma Colmera. No, kolega LDJ mak mak tula vítima ba Bairru Pité. Maibé, kuandu ha’u too iha uma, ha’u hetan telephone husi maun ida, ne’ebé mak hela Surik Mas no ha’u foti motor ba kedas, maibé too iha rotunda hetan ema baku malu, no kuandu ha’u tun atu haketak, vítima tuku fali ha’u, nee mak ha’u sona kedas iha nia hirus matan,” tenik arguido iha audiénsia julgamentu laran.
Depois liu de’it horas ida nia laran, arguido mós sa’e bis ba tiha Maliana no kontaktu ba arguido LDJ katak Xineza ida mate nee, (ha’u) mak oho nian.
Iha altura polisia ba kaer nia arguido AQ mak telefone ba komandante Munisípiu Maliana hodi deklara katak Xineza mate iha Dili, nia mak oho tanba ne’e mak Polisia sira ba kaer nia iha Tunu Bibi Maliana.
Depois de adiamentu arguido AQ mós husu deskulpa ba família vítima sira tanba nia mak hakotu vítima nia vida.
Rona tiha deklarasaun hosi arguido sira, juis prezide adia fali prosesu ne’e ba loron 09 Outubru 2019, tuku 04:00, hodi rona deklarasaun sasin.
Audiénsia ne’e prezide hosi juis, Maria Solana, João Ribeiro, akompaña mós hosi juis estajiáriu, parte Ministériu Públiku reprezenta prokuradór Matias Soares, no arguido na’in rua hetan asisténsia legal hosi advogadu privadu na’in rua.
Jornalista : Domingos Piedade Freitas
Editór : Francisco Simões