DILI, 18 agostu 2020 (TATOLI)-Komisaun ba Elaborasaun Planu Rekuperasaun Ekonómika entrega ona planu rekuperasaun ekonómika ba Primeiru-Ministru (PM), Taur Matan Ruak, tanba ohin loron mandatu ba komisaun nian ramata ona.
Xefe Governu fó pose ba membru komisaun ne’e iha loron 18 juñu 2020, ho mandatu loron-60 no membru sira kompostu husi Prezidente Komisaun, Rui Augusto Gomes no ninia vogál na’in-haat maka Rui Maria de Araújo, Manuel Vong, Carlos da Silva Lopes Saky, no Berta Montalvão.
“Primeiru-Ministru konvida ami-mai atu halo seremónia termu mandatu ba komisaun tanba mandatu ramata ona. Ofisialmente ami entrega ona planu rekuperasaun ekonómika ba Governu,” relata Prezidente Komisaun ba Elaborasaun Planu Rekuperasaun Ekonómika, Rui Augusto Gomes, akompaña ho ekipa komisaun tomak entrega planu rekuperasaun ba Governu iha Palásiu Governu, tersa ne’e.
Notísia Relevante: PM Taur: Kriasaun Komisaun Rekuperasaun Ekonómika Atu Hetan Konsensu Iha Investimentu
Governu aprova planu rekuperasaun ekonómika
Kriasaun komisaun ne’e bazeia ba Projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta husi Xefe Governu iha reuniaun ordinária Konsellu Ministru iha 10 juñu 2020 no hetan ona aprovasaun liuhosi desizaun koletiva.
Tuir nia, Unidade Planeamentu, Monitorizasaun no Avaliasaun (UPMA) halo daudaun ajustamentu kona-ba medida sira, oinsá maka indikadór sira ne’e bele transforma ba atividade no mós orsamentasaun, hahú iha Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2021 ba oin.
Eis Ministru Planeamentu no Finansa ne’e dehan, planu ne’e foku atu fó valór liu ba ema-nia bein estár, saúde, no edukasaun.
“Tanba ne’e, importante atu tau prioridade maka’as liu ba setór sira ne’ebé ajuda ema atu iha oportunidade barak liu atu sira bele hala’o moris ho dignu,” nia akresenta.
Rendimentu empregu bele halo kresimentu ekonómiku
Parte komisaun asegura ona liuhosi medida atubele garante ema-nia empregu, rendimentu, empreza labele taka no ativu nafatin iha merkadu, nune’e bele fó empregu barak ba joven.
“Tanba só ho rendimentu empregu maka ita bele dehan katak kresimentu ekonómiku bele akontese. Tanba ne’e ita espera katak rekuperasaun ida ne’e hanesan formatu ida katak ita monu maibé ita sa’e filafali, ka pelu menus letra U ida maibé nia kurva U ne’e labele luan liu, se bele nia sa’e lalais,” nia subliña.
Maibé, eis governante ne’e fó hanoin, atu atinje medida hirak ne’e depende ba ezekusaun ne’ebé komisaun ne’e propoin ba VIII Governu Konstitusional.
Planu nia foku ba segmentu ne’ebé hetan impaktu maka’as husi surtu COVID-19, la’ós tanba de’it pandemia globál hanesan introdusaun medida hanesan implementasaun konfinamentu.
“Tanba buat ne’e hotu obriga katak empreza sira barak redús volume atividade, entaun fí implikasaun ba traballadór balun ne’ebé presiza deskansa. Ami tenta atu sira labele lakon serbisu, filafali mantein nafatin no oinsá empreza sira hahú atividade. Ida-ne’e maka medida sira agora daudaun implementa,” nia esplika.
Implementasaun medida ekonómiku daruak hahú agostu, sei prepara baze legál
Governu antes ne’e aprova no aprezenta ona iha Parlamentu Nasionál (PN) hamutuk medida neen no asaun hamutuk 19, ne’ebé sei implementa no balun kuaze konklui ona.
Daudaun bazeia ba rekomendasaun Komisaun ba Elaborasaun Planu Rekuperasaun Ekonómika, aprezenta tán medida ekonómiku ba kurtu prazu ne’ebé foin lalais hetan ona aprovasaun iha Konsellu Ministru.
Notísia Relevante: Governu Deklara Maioria Medida Ekonómiku Implementa Ona
Ba implementasaun medida daruak nian, ekonomista timor-oan ne’e dehan, sei hahú implementa iha fulan-agostu ne’e nia-laran no daudaun prepara hela Dekretu-Lei ida ba ezekusaun.
“Espera katak to’o dezembru 2020 situasaun ne’e labele monu a’at liután, maibé ita bele sustenta oituan to’o ita hetan filafali ita-nia rekuperasaun hahú OJE 2021,” Rui Gomes realsa.
Komisaun ne’e mós halo ona aprezentasaun rekomendasaun balun iha jornada orsamentál foin lalais, atu Governu bele konsidera iha proposta no tau hanesan programa prioridade ba rekuperasaun ekonómika.
“Ami-tau proposta tetu fiskál 2021 hamutuk biliaun $1,7, ida-ne’e maka ami-nia projesaun maibé bele sa’e oituan tanba presija rekupera buat ne’ebé mak ita lakon. Maibé depende ba estrutura orsamentu ne’e rasik, tantu komponente boot ne’e ba liu agrikultura, edukasaun, saúde, bee-moos no abitasaun,” nia dehan.
Jornalista: Antónia Gusmão
Editora: Julia Chatarina
