DILI, 24 agostu 2020 (TATOLI)-Estadu Timor-Leste liuhosi Autoridade Nasionál Petróleu no Minerál (ANPM) simu reseita atividade produsaun mina no gás iha Tasi Timór liuhosi elementu hanesan royalty (pagamentu legál vinkulativu) no lukru petróleu.
“Kada fulan ANPM simu reseita ba fahe produsaun liuhosi royalty no lukru petróleu (profit oil), maibé reseita hirak ne’e no ninia montante depende ba kuantidade mina no gás ne’ebé fa’an, presu mina no kustu hira mak gasta atu prodús mina, nune’e laiha montante resita fixu ida maka ketan iha kada fulan,” tenik Diretór Esplorasaun no Promosaun ANPM, Mateus da Costa, ba Agência Tatoli, segunda ne’e, liuhosi email.
Diretór ne’e esplika, tuir provizaun kontratu fahe produsaun, valór atuál lukru petróleu tenke kalkula kada tinan, nune’e pagamentu ba lukru kada fulan ne’e rekoñese hanesan pagamentu provizóriu no tinan ikus sei halo kalkulasaun no ajustametu finál ba lukru kada tinan hanesan reseita finál lukru petróleu.
“Reseita Royalty no lukru petróleu ne’ebé ANPM simu, sei transfere porsentu 100 ba konta fundu petróleu ne’ebé jere husi Banco Central de Timor-Leste (BCTL),” nia akresenta.
Tuir nia, daudaun ne’e empreza sira kontinua selu reseita ne’ebé hatur iha kontratu fahe produsaun no tuir regra ne’ebé estabelese ona hosi tempu Joint Petroleum Development Área (JPDA) nian to’o agora.
“Reseita ne’ebé simu husi produsaun iha JPDA, ANPM sei transfere porsentu 90 ba BCTL no porsentu 10 ba Reserve Bank of Australia. Hafoin JPDA la eziste ona reseita ne’ebé ANPM simu hosi produsaun hotu maka transfere porsentu 100.
Nia dehan dehan, Ministériu Petróleu no Minerál (MPM) no ANPM kontinua regula operadór ho ninia parseiru sira liuhosi enkontru regular Management Committee Meetings (MCM) hodi diskute kona-ba estratéjiku ba implementasaun programa servisu, aprezentasaun no evaluasaun rezultadu hosi peskiza no prospesaun, atividade operasaun, produsaun no atividade cargo offtakes (fa’an mina no gás husi Bayu-undan).
Aleide ne’e, ANPM mós halo monitorizasaun liuhosi inspesaun regulár ba serbisu operasionál no funsionamentu ekipamentu, inspesaun ba kalibrasaun ba ekipamentu sasukat mina no gás, inspesaun no auditoria ba fasilidade operasaun ba saúde no seguransa no mós ambiente, inspesaun no auditoria ba ezekusaun planu no orsamentu.
Esensiál liu, bainhira ANPM fó aprovasaun ruma, sempre iha avalisaun ka evaluasaun rigór iha asuntu saúde, seguransa, meiu ambiente, operasaun tékniku enjeñeira no teknolojia, kontrolu lokál tuir lei no regulamentu padraun internasionál ba prátika di’ak ba indústria petrolífera nian.
Atu asegura kualidade serbisu, ANPM mós sempre tau aas valór importánsia ba dezenvolvimentu rekursu umanu.
“Ita sempre haruka ANPM ninia inspestór no auditór sira tuir formasaun espesializada ho kualifikasaun sertifikadu iha área relevante, hosi institusaun internasionál sira ne’ebé tuir ona formasaun ba auditória no inspesaun ba saúde, seguransa, smbiente, no enjeñeira,” nia subliña.
Aleinde kapasitasaun, ANPM mós kontinua serbisu hamutuk ho péritu sira baihira presiza atu bele garantia kualidade serbisu.
Tuir relatóriu BCTL, iha trimestre daruak ne’e hatudu katak totál reseita mak simu iha trimestre ne’e hamutuk millaun $65,73, ne’ebé kompostu hosi kontribuinte sira ba fundu hamutuk millaun $18,15 no pagamentu royalty ne’ebé simu hosi ANPM hamutuk millaun $47,58.
Jornalista: Florêncio Miranda Ximenes
Editora: Julia Chatarina