DILI, 19 maiu 2021 (TATOLI) – Situasaun pandemia COVID-19, serka sanitária no konfinamentu obrigatóriu, tinan ne’e, prejudika Arkivu Muzeu Rezisténsia Timor-Leste (AMRT) atu halo atividade komemorasaun loron mundiál ba muzeu nian ne’ebé kada tinan selebra iha loron 18 maiu.
Notísia Relevante : AMRT rekolla ona dokumentu istórika hosi na’in ba dokumentu 202
“AMRT laiha atividade atu halibur ema barak tanba situasaun Estadu emerjénsia, serka sanitária no konfinamentu obrigatóriu, tan ne’e difisil atu organiza atividade ruma iha AMRT hodi komemora loron mundiál ba muzeu nian,” diretór ezekutivu no prezidente AMRT, Hamar Antoninho Batista Alves, informa ba Agência Tatoli iha AMRT, Dili, tersa (18/05/2021).
Loron mundiál ba muzeu nian ne’e proklama iha loron 18 maiu 1977 . Muzeu nu’udar fatin prezerva no konserva materiál relíkia ne’ebé iha valór istóriku, valór umanizmu no valór arte ne’ebé típiku ho nia antiguidade.
Tuir International Council Museums (ICOM, 2001), muzeu ne’e “instituisaun permanente sein fin lukrativu ida ne’ebé mak empeñadu atu rekolla, konserva, peskiza, komunika no hatudu objetu reál ba sosiedade ba nesesidade Estudu, edukasaun no divertimentu nian (uma instituição permanente, sem fins lucrativos, a serviço da sociedade e do seu desenvolvimento, aberta ao público e que adquire, conserva, investiga, difunde e expõe os testemunhos materiais do homem e de seu entorno, para educação e deleite da sociedade). Tanba ne’e, muzeu kondisiona mós nu’udar estudu ba sosiedade akadémiku sira, dokumentasaun no típiku sosiedade determinadu ruma ka dokumentasaun no pensamentu imajinativu ba futuru.
Notísia Relevante : AMRT sei halo jestaun ba arkivu istóriku iha 2021
Istórikamente, orijen klásika muzeu ne’e hosi liafuan gregu mouseion (refere ba santuáriu Deuza Muses, Deuz Zeus nian oan-sira ne’ebé simboliza siénsia no arte). Konstrusaun seluk ne’ebé iha relasaun ho istória muzeu nian mak parte kompleksu biblioteka ne’ebé estabelese espesífiku ba arte no siénsia, inkluzivamente filozofia no peskiza iha Alexandria husi Ptolemy I Soter iha tinan 280 antes Kristu (Ac).
Estadu Timor-Leste estabelese Arkivu no Muzeu Rezisténsia Timor-Leste (AMRT) iha loron 07 dezembru 2005 ho nia estatutu aprova ho Dekretu-Lei nú.22/2014 iha loron 03 setembru, iha reuniaun Konsellu-Ministru, iha altura Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão nia mandatu no promulgadu hosi Prezidente Repúblika momentu ne’ebá Taur Matan Ruak, iha loron 19 setembru 2014. Natureza jurídika AMRT nian mak Institutu Públiku (IP).
AMRT nu’udar entidade ida ne’ebé vokasiona espesialmente ba prezervasaun memória no patrimóniu istóriku nasionál no divulgasaun valór luta rezisténsia povu Timor-Leste liuliu iha kamada joven-sira nian.
AMRT la hetan reseita
Diretór Ezekutivu Arkivu Muzeu Rezisténsia Timor-Leste (AMRT), Hamar Antoninho Batista Alves, informa mós katak tinan ida-ne’e AMRT la kontribui resita ba Estadu tanba laiha vizitante.
Iha tinan 2020, AMRT kontribui reseita ba Estadu purvolta $4.000 hosi vizitante-sira nasionál no internasionál .
“Bainhira ha’u asume responsabilidade atu jere AMRT ha’u sente dezmoralizadu uitoan tanba vizita laiha. Maibé depois lansamentu espozisaun iha 2012, loron ida bele simu vizitante to’o 400. Hosi vizitante sira-ne’e ita tenke fahe ba kategoria rua; vizita normál no vizita Estudu,” Hamar hateten.
Nia esplika, bainhira AMRT hahú hetan ona volume vizita boot, sira hahú hatuur ona polítika ida tenke estabelese rekizitu atu kria billete ho tarefa ki’ik ba vizitante-sira hodi halibur reseita atu apoiu ba Estadu.
“Billete ba adultu $1.00, idozu $0.050 no ba estudante 0.025,” Hamar Antoninho Batista Alves haktuir.
Tuir nia, AMRT mós iha mekanizmu no giaun ida didi’ak hodi fó atendimentu bá vizitante-sira sei rezerva. Hosi atendimentu sira-ne’e maka tinan kotuk 2020 AMRT hetan reseita ki’ikoan maibe bele kontribui ba Estadu ho montante $4.000.
Dadus ne’ebé AMRT rekolla katak interese vizitante nian hakarak vizita Muzeu Rezisténsia tanba sira hakarak haree dokumentu istóriku ne’ebé mak eroi libertasaun patria-sira husik hela, maka hanesan dokumentu-sira mak hanesan kaligrafia funu na’in sira halo no hakerek no subar hela iha fatin seguru barak maka AMRT rekolla ona. Inklui Saudozu Nino Konis Santana nian, Sabalai, Maun Boot Xanana no Maun Ramos Horta nian.
Nia hateten, dokumentu saudozu barak mak AMRT seidauk rekolla tanba iha hela indivíduu baun nian liman. Atu rekolla tenke iha aproximasaun, maibé ne’e presiza tempu.
Tuir nia, dokumentu ne’ebé sira rekolla kuaze orientasaun FRETILIN nian de’it laiha orientasaun seluk. AMRT mós tenta halo ona aproximasaun ho parte partidu UDT atu hetan sira-nia dokumentu, maibé to’o agora seidauk iha konfirmasaun.
Jornalista : Tomé Amado
Editór : Francisco Simões
