DILI, 07 fevereiru 2022 (TATOLI)—Prezidente Autoridade Nasionál Petróleu no Minerál (ANPM), Florentino Soares Ferreira, klarifika, kustu perfurasaun iha posu rai-maran Feto Kmaus, iha aldeia Tabacolot, suku Debos, postu Suai, munisípiu Covalima, la’ós hosi Governu maibé hosi empreza australiana, Timor Resources, Pty.Ltd.
“Perfurasaun iha Suai, Governu la hasai osan ida, osan ne’e empreza nian. Bainhira hetan ona mak Governu foin rekupera, maibé sei la hetan mina Governu sei la rekupera. Tanba ne’e, ema ne’ebé hateten gasta osan Estadu ne’e laloos, tanba bainhira la hetan nia ba ona, ita la lakon buat ida, maibé ita iha tan dadus foun ne’ebé ajuda ita kompriende didi’ak tan ita-nia rai nia jeolojia no estrutura, nune’e ba oin ita bele halo di’ak liután,” Prezidente ANPM informa ba Agência TATOLI, via online, segunda ne’e.
Notísia relevante: Timor Resources deside hapara atividade perfurasaun iha posu Feto Kmaus
Tuir Florentino Soares, perfurasaun iha Suai seidauk ramata, tanba iha Bloku A hosi inísiu propoin posu lima, kompostu hosi posu Feto Kmaus, Liurai, Lafaek, Rai-ketan no Laisapi, ho previzaun totál kustu hosi atividade seismiku to’o perfurasaun hamutuk millaun $27,5 hosi empreza rasik.
“Maibé Timor Resources antes ne’e kompromete fura posu tolu ho profundidade akumuladu metru 2.000,” nia akresenta.
Nune’e, Timor Resources finaliza ona posu dahuluk (posu Feto Kmaus) no notifika ba ANPM katak posu ne’e iha detesaun ba mina no gás, ne’ebé empreza kontinua estuda karik iha posibilidade mina no gás ne’e movel.
“Bainhira movel (moris), signifika mina ne’e eziste iha rezervatóriu nian sorin-sorin no bele integra ba sira-nia modelu,” Prezidente ANPM esplika.
Tanba ne’e, empreza deklara mai ANPM katak iha deskoberta téknika, maibé seidauk bele dehan deskoberta komersiál.
“Ita sei sujeita ba avaliasaun porfunda. Tanba ne’e, to’o agora ANPM seidauk publika ba públiku tanba rezultadu seidauk konkluzivu, enkuantu perfurasaun sei kontinua ba posu rua tan,” Florentino Soares tenik.
Notísia relevante: Perfurasaun posu Feto Kmaus seidauk hatudu deskobrimentu komersiál
Nia mós dehan, bazeia ba Kontratu Partilha Produsaun (PSC – Production Sharing Contract), normalmente ANPM mak bele fó sai ba públiku.
“Infelizmente, informasaun balun espalla ona no halo publiku foti konkluzaun finál, maibé realidade ANPM mak bele publika rezultadu hirak ne’e bainhira perfurasaun ne’e termina,” nia esklarese.
Aleinde ne’e, Timor-Leste nia dadus seismiku rai-maran laduun barak, tanba ne’e empreza halo akizisaun ba dadus seismiku 2D no halo interpretasaun ba estrutura no kamada formasaun iha rai okos hodi deskobre akumulasaun mina.
“Onshore ka rai maran Timor-Leste nia laiha explorasaun no atividade petrolífera seluk iha tinan 50 nia laran, infelizmente ita-nia jeolojia rai-laran mós komplikadu tebes. Pur tantu la fasil hanesan komentáriu sira, tanba ita fura mina la hanesan fura bee. As vezes fura bee mós la hetan ema tenke muda bá-mai, enkuantu perfurasaun mina iha faze explorasaun ne’e risku mak dala ruma hetan dala ruma la hetan. Ne’e normál iha indústria petrolífera, ema ne’ebé la’ós hosi setór ne’e mak dala ruma gosta politiza tiha,” nia dehan.
Maski nune’e, Prezidente ANPM agradese ba Timor Resources tanba empreza barani mai investe hosi seismiku to’o fura posu, ne’ebé bele ajuda Timor-Leste kompriende di’ak liután dadus.
“Atu émfaze liután katak perfurasaun seidauk finaliza no ANPM seidauk simu relatóriu konkluzivu tanba ita sei hein tan perfurasaun posu rua no rezultadu analiza mais profunda,” nia tenik.
Iha loron 27 outubru 2021, Governu halo lansamentu perfurasaun iha posu Feto Kmaus ne’ebé mak Governu Timor-Leste liuhosi ANPM antes ne’e asina kontratu ne’e ho Timor Resources Pty.Ltd, hanesan operadór ho nia parseiru Timor Gas no Petróleu, Empreza Públika (Timor GAP, E.P) iha tinan 2017.
Feto Kmaus hanesan posu antigu ne’ebé mak fura ikus iha tinan 1971, ne’ebé tama tinan 2021 kompleta tinan 50 fura fali iha rai-maran.
Jornalista : Antónia Gusmão
Editora : Julia Chatarina
