DILI, 28 marsu 2022 (TATOLI)— Vise-Ministru Saúde, Bonifácio ‘MauColi’ dos Reis, segunda ne’e, hala’o abertura ba serimónia formasaun resiklajen ba Sistema Saúde Eletrónika District Health Information Sistem (DHIS2) no Timor-Leste Health Information System (TLHIS-2) ba tinan 2022.
Objetivu prinsipál formasaun resiklajen ba sistema eletronika ne’e maka atualiza mudansa, armoniza ba sistema, familiariza ba pesoál sira, nune’e bele garante kualidade no konfiabilidade ba dadus iha futuru.
Biban ne’e, Vise-Ministru Saúde Maucoli kongratula Gabinete Polítika, Planeamentu no Kooperasaun Saúde hamutuk ho parseiru Organizasaun Mundiál iha Timor-Leste ho esforsu tomak hodi bele realiza eventu formasaun resiklajen ba pesoál sistema informasaun saúde iha nível sentrál no munisípiu sira.

Vise Ministru Saúde, Bonifácio ‘MauColi’ dos Reis. Imajen/espesiál
“Dadus nu’udar informasaun no evidénsia ida-ne’ebé importante tebes. Ho dadus maka ita bele elabora planu, estratéjia, hala’o monitorizasaun, avaliasaun no supervizaun, ho dadus maka ita hatene dezempeñu ba ita-nia indikadór sira hodi determina ninia base-line, kobertura no atinjimentu iha prestasaun. Ho dadus maka ita bele prepara no elabora proposta ba pedidu ruma,” Governante ne’e hateten liuhosi nota ne’ebé Agência TATOLI asesu, tersa ne’e.
Teorikamente dadus iha forma rua, maka hanesan, dahuluk, dadus ida-ne’ebé hetan iha komunidade nia leet liuhusi atividade sensu populasaun, peskiza, sondajen, levantamentu, inkéritu iha komunidade nia leet. Ezemplu ida maka Peskiza Demográfiku no Saúde.
Daruak, dadus ida-ne’ebé hetan hosi fasilidade saúde hanesan relatóriu mensál, trimestrál no anuál ne’ebé mai husi kompilasaun no akumulasaun hosi atividade sira-ne’ebé hala’o iha vizita Saúde na Família, SISCа, Atividade Outreach, Klínika Móvel, Postu Saúde, fasilidade saúde Privadu, Sentru Saúde, Servisu Saúde Munisípiu no Óspital Sira.
Dezde restaura independensia, Ministériu Saúde liuhusi DSIS ne’ebé hanaran Departamentu Estatístika no Informasaun Saúde dezenvolve ona sistema informasaun saúde oioin hodi bele hetan dadus ne’ebé garante nia kualidade.
Maibé, realidade hatudu katak durante tinan barak nia laran pratikamente utiliza sistema manuál, hahú husi distribuisaun ba formuláriu, prenximentu, tabulasaun no kompilasaun iha nível postu saúde, sentru saúde, servisu saúde munisipiu no óspital sira.
Prosesu ne’e presiza tempu barak no hasoru dezafiu no konstranjimentu oioin ne’ebé bele fó impaktu ba kualidade, konfiabilidade no validade ba dadus.
Iha parte seluk seidauk armoniza iha sistema saúde úniku, nune’e hamosu paralelizmu iha sistema relatóriu no dala ruma hamosu dadus ne’ebé la hanesan hodi difikulta pesoál saúde ba ninia utilizasaun.
“Hau kontente tebes atu haree ba sustentabilidade no viabilidade ba implementasaun ho susesu DHIS-2 bazeia ba sistema nasional informasaun eletróniku ba saúde no kobertura sistema informasaun saúde Timor-Leste (TLHIS) iha Timor-Leste laran tomak,” governante ne’e akresenta.
Governante ne’e afirma iha espetativa nafatin katak, bainhira aborda sistema informasaun saúde elekróniku, presiza mos aborda ninia teknolojia ba dijitalizasaun ka 𝑠𝑜𝑓𝑡𝑤𝑎𝑟𝑒 ne’ebé ajuda tebes pesoál saúde sira hodi halo kompilasaun no tabulasaun dadus, ajuda mós pesoál sira iha kálkulu estatístika, análiza no interpretasaun ba rezultadu dadus.
Nune’e, Vise solisita ba partisipante sira hotu atu iha espiritu kolaborativu no ativu tuir formasaun resiklajen ida-ne’e hodi atualiza, familiariza no kontestualiza diretamente koñesimentu no abilidade, hodi mellora kualidade ba dadus iha nível fasilidade sira hotu hanesan postu saúde, sentru saúde, servisu saúde munisipiu no óspital sira.
MS mós sujere no rekomenda atu formasaun resiklajen ida-ne’ebé bele integra hamutuk ho planu formasaun husi Institutu Nasional Saúde(INS) nune’e bele iha kontinuidade no sustentabilidade iha futuru.
“Hakarak atu hato’o ami nia rekoñesimentu no agradesimentu dala ida tan ba Organizasaun Mundial Saúde, partikularmente ba Doutór Arvind Mathur ne’ebé prontu nafatin atu apoia Ministériu Saúde ba estabelesimentu no implementasaun Sistema DHIS-2 no Sistema Informasaun Saúde iha Timor-Leste,” nia agradese.
Partisipa iha serimónia ne’e maka, Diretór Gabinete Planu Polítika Kooperasaun Saúde, Narcisio Fernandes, Reprezentante Ajénsia Nasaun Unida, Parseiru Dezenvolvimentu, Doador, NGO Nasionál no Internasionál, UNICEF, PHD, HAI, AUSAID, Catalpa, no seluk tan.
Jornalista: Felicidade Ximenes
Editór : Florencio Miranda Ximenes