iklan

EKONOMIA, HEADLINE

BTL mellora sistema abastesimentu bee no saneamentu hodi rekolla reseita

BTL mellora sistema abastesimentu bee no saneamentu hodi rekolla reseita

Imajen/BTL.

DILI, 02 juñu 2022 (TATOLI) – Empreza públika Bee Timor-Leste (BTL, E.P) hala’o ona nia knaar hodi rekolla taxa ba kofre Estadu, hatete jerente apoiu ba konsumidór BTL, Joaquim Correira Belo.

Kriasaun empreza públika ne’e atu ema iha asesu ba sistema abastesimentu bee no saneamentu ne’ebé importante no vitál ba dezenvolvimentu ekónomiku no sosiál iha Timor-Leste. Ida ne’e integra ona iha Planu Estratéjiku ba Dezenvolvimentu 2011-2030.

Iha artigu 4.º husi Dekretu-lei n.º 44/2020, BTL mak empreza publika no iha atribuisaun tuirmai – Apoia polítika Governu nian ba abastesimentu bee no saneamentu, Rekolla rekursu finanseiru, Promove uzu efisiénsia bee no Asegura abastesimentu bee ba públiku.

BTL iha tarefa sira maka promove efisiénsia no sustentabilidade ba implementasaun estratéjia Governu nian hodi fornese bee-moos no hadi’a servisu saneamentu ba públiku.

Empreza ne’e mai ho vizaun “Timor-Leste iha hanoin atu sai hanesan sistema bee no saneamentu ne’ebé di’ak.

Jerente apoiu ba konsumidór BTL, Joaquim Correira Belo. Imajen/BTL.

Joaquim Correira Belo esplika ida ne’e bainhira dada lia ho jornalista Tatoli kona-ba papél BTL nian.

Prioridade saida mak empreza ne’e iha hodi bele hetan reseita?

Prioridade dahuluk empreza nian mak hetan osan hodi halo melloramentu ba sistema bee moos husi bee-matan ba sentru fornesimentu Servisu Bee no Sanementu (SAS, sigla portugés) depois to’o ba komunidade ka konsumidór sira-nian uma.

Daruak mak, ita tenki monta kontadór sira ba komunidade nian uma, nune’e fulan-fulan bele selu tarifa ne’ebé klasifika ona ba parte haat – doméstika ka uma hela sei selu sentavu 20 ba bee litrus rihun no uza kada kúbiku fulan ida. Metru kúbiku iha rihun 14 litrus. Se konsumidór sira uza liu hanesan ezemplu 15m3 entaun selu sentavu 40. Ne’e ba ema sira iha karreta, motór no jardin. Rihun 14 litru ne’e sufisiente ba han no hariis.

BTL rejista konsumidór hira?

Agora, BTL iha ona rejistu ba sistema ho konsumidór hamutuk 16.033 – doméstiku iha 15.067 no naun doméstiku 766. Naun domestiku ne’e mak hanesan komersiante sira hamutuk l67, repartisaun 177, sosiál 107 (hanesan igreja, eskola, ospitál) no ba ema kbiit-la’ek. Ida ne’e, autoridade mak determina ho karta akompañamentu husi xefe suku no aldeia. Autoridade lokál mak hatene sira-nian ema.

Ba sosiál sira gasta fulan ida kada metru kúbiku selu sentavu 15 no bee torneira iha fatin públiku selu sentavu sanulu.

Kada fulan ka tinan BTL rekolla reseita hira?

Foin daudaun iha 2021, BTL konsege arrekada osan dólar amerikanu 196.096 no ida ne’e ba bee-moos. Ba bee-fo’er (supa sintina) rekolla dólar rihun 12.063. BTL iha munisípiu sira hetan reseita dólar 48.275. Totál osan ne’ebé, konsege arrekada hamutuk dólar 256.434.

Iha 2022, husi janeiru to’o abríl, ami konsege rekolla dólar rihun 157.

 Reseita ne’e mai husi fonte ne’ebé de’it?

Husi ligasaun foun kontadór sira, karreta tanke empreza nian ne’ebé tula bee iha SAS, husi ema enkomenda hodi tula bee bá uma no karreta tanke BTL nian ne’ebé tula fo’er bá Tíbar, nunue’e mós husi tarifa bee nian.

Iha uma balun seidauk utiliza kontadór no balun uza bee ilegál. Saida mak empreza sei halo atu uza oportunidade ida ne’e ba arrekada reseita?

Loos duni. Iha konsumidór balun halo ligasaun ilegál no balun iha ona kontadór, maibé la selu. Mekanizmu saida mak ami halo? Primeiru, sei fó karta notifikasaun ba sira. Ezemplu mak karta notifikasaun fó dala tolu mak sira lakohi koopera, BTL sei korta ligasaun.

Ba sira ne’ebé halo ligasaun ilegál, ami mós notifika para mai halo rejistu ba kontadór tuir padraun BTL. Se la’e, orsida bee estraga de’it. Konsumidór balun la hetan bee tanba kauza husi torneira sira ne’e la taka di’ak. Ida ne’e mak sai problema boot husi ema ne’ebé dada bee ilegál.

Bainhira BTL dijitaliza sistema atu ema selu tarifa no la presiza bá iha edifísiu BTL?

Assuntu ne’e sei iha hela prosesu nia laran. Ami sei instala sistema no fó formasaun ba funsionáriu sira.

Oportunidade seluk saida de’it mak empreza sei uza hodi kontribiu ba kofre?

Kontinua monta kontadór ba komunidade nia uma no ida mak BTL halo hela diseminasaun iha Hera. Dadaun ne’e prepara hela atu prodús mós bee galon. Prosesu la’o hela. Bele dehan tinan ida ne’e implementa ona.

Jornalista: Jesuína Xavier

Editora: Maria Auxiliadora

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!