iklan

NASIONÁL, HEADLINE, KAPITÁL

Konferénsia ONU estabelese fundu globál rekuperasaun estragu hosi dezastre naturál

Konferénsia ONU estabelese fundu globál rekuperasaun estragu hosi dezastre naturál

Ministru Prezidénsia Konsellu Ministru, Fidelis Manuel Leite Magalhães. Imajen Tatoli/Egas Cristóvão

DILI, 21 novembru 2022 (TATOLI)–Enviadu estraordináriu Prezidente Repúblika no Reprezentante Primeiru-Ministru, Fidelis Manuel Leite Magalhães, segunda ne’e, fila hikas mai Timor-Leste, hafoin partisipa iha konferénsia Organizasaun Nasaun Unida (ONU) dala-27 (COP27, sigla inglés), ne’ebé realiza iha loron 06 to’o 18 novembru 2022, iha sidade Sharm El Sheikh, Egiptu.

Atuál Ministru Prezidénsia Konsellu Ministru, relata konferénsia ne’e planeiadu de’it to’o loron 18 novembru, maibé tanba laiha konsensu hosi país membru sira maka extende tan loron-rua. Asuntu ne’ebé halo dezintendimentu entre partisipante sira kona-ba kriasaun fundu internasionál hodi fó apoiu ba nasaun sira ne’ebé lakon no estragu tanba mudansa klimátika.

“Ikus mai COP27 konkorda ho desizaun ida, katak sei kria fundu rekuperasaun sira ba lakon no estragu sira ne’ebé sofre kauza hosi mudansa klimátika. Entaun ida-ne’e ho konkretu ba Timor-Leste ninia signifikadu, tanba nu’udar nasaun vulnerável ba dezastre kauza hosi mudansa klimátika, karik iha futuru mai mosu lakon no estragu sira hanesan iha loron 04 abril 2021, maka ita bele rekorre ba fundu apoiu internasionál,” Ministru Fidelis hateten liuhosi konferénsia imprensa, iha Aeroportu internasionál Prezidente Nicolau Lobato, Comoro.

Notísia relevante: Timor-Leste lori pozisaun importante rua durante konferénsia ONU dala-27 iha Egiptu

Governante ne’e konsidera, desizaun hirak ne’e hanesan mudansa boot no istóriku tanba iha dezentendimentu no diskordánsia entre país dezenvolvidu sira ne’ebé hanesan polidór boot liu iha mudansa klimátika ho nasaun sira hanesan Timor-Leste ne’ebé ninia emisaun kiik mak sai vítima tanba dezastre naturál.

“Kriasaun fundu globál ne’e hanesan atinjimentu istóriku ida tanba durante iha ne’ebá reprezentante Estadu Timor-Leste halo intervensaun hato’o pozisaun iha plenária jerál no plenária espesializadu ho país membru indezenvolvimentu. Iha mós debate hasoru malu ho país dezenvolvidu sira. Ha’u reprezenta Estadu, felizmente relata katak Timor-Leste iha papél ativu iha kontestu g7 no papél savi iha grupu sira ba país sub dezenvolvimentu (LDC, sigla inglés). Ne’e país sira ne’ebé ho kontestu ekonómiku hanesan ho Timor,” nia akresenta.

Tanba ne’e, iha debate sira hamutuk ho nasaun sira hanesan Pakistaun, Senegal no Banglades, inklui nasaun sira iha g7 nia kontestu, maibé iha LDC hamutuk ho Banglades no Senegal, Timor-Leste reprezenta lian LDC iha kontestu ida-ne’e, tanba país sira menus dezenvolvidu sira sai vítima liu ba iha mudansa klimátika ida ne’e.

Timor-Leste hola parte iha sub-tema tolu hanesan mitigasaun, adaptasaun sofre no estragu, maibé partisipasaun Timor-Leste pro-ativu liu mak iha sofre no estragu atubele dudu kriasaun fonte finansiamentu global, nune’e iha futuru karik iha estagu bele asesu ba fundu ne’ebé kontribui hosi nasaun dezenvolvidu ba rekuperasaun ekonómika no infraestrutura sira ne’ebé hetan estragu.

“Ita sai vítima ba país dezenvolvidu sira ninia hakarak atubele dezenvolve sira-nia an hodi kontribui ba polusaun ne’ebé maka ikus mai iha impaktu ne’ebé destruitivu ba mundu tomak, liuliu ba nasaun sira ne’ebé maka hanesan Timor-Leste, ne’ebé iha hela prosesu dezenvolvimentu nia laran no kontribui kiik ba polusaun ne’ebé disproporsionalmente sai vítima ba dezastre natural,” nia salienta.

Tanba ne’e, faze dahuluk iha konferénsia ne’ebé partisipa hosi ulun boot Estadu sira no fasilita hosi Sekretariu Jerál ONU tenki halo mediasaun oioin, nune’e ikus mai iha konkordánsia hodi kria fundu globál ida.

Depois ida-ne’e, ekipa tranzitória ida sei elabora mekanizmu fundu, ne’ebé sei iha mandatu klaru to’o COP tinan oin prodús ona proposta finál kriasaun fundu no ninia kompozisaun sira.

Jornalista   : Antónia Gusmão

Editora        : Julia Chatarina

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!