iklan

INTERNASIONÁL, HEADLINE, POLÍTIKA

Espesialista apoia Timor-Leste ezije ASEAN restaura demokrásia iha Myanmar

Espesialista apoia Timor-Leste ezije ASEAN restaura demokrásia iha Myanmar

DILI, 29 agostu 2023 (TATOLI)Espesialista ba Dezenvolvimentu Rekursu Umanu iha Asosiasaun Nasaun Sudeste Aziátiku (ASEAN, sigla inglés), Bob Aubrey, apoia pozisaun polítika Timor-Leste hasoru injustisa iha Myanmar no ezije restaura hikas orden demokrátiku.

Fundadór Rekursu Umanu ASEAN ne’e konsidera, ezijénsia Estadu Timor-Leste atu líder ASEAN rezolve konflitu no krize polítiku militár iha Myanmar reflete konsensu ‘five-point consensus’ (P5) ne’ebé nasaun membru asosiasaun deside hafoin golpe militár akontese, maibé to’o agora Myanmar laiha kompromisu atu kumpre.

“Ha’u hakarak hateten, ita presiza kontribui buat ruma ba diálogu situasaun Myanmar atu hakat sai hosi krize. Ha’u kompreende vizaun ou pontu de vista membru ASEAN sira nian, no sira nia asaun maka presiza respeitu ba konsensu five-point consensus,” Bob Aubrey hateten hafoin hasoru malu ho Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, iha Palásiu Governu, tersa ne’e.

Tuir Bob Aubrey, rezolve problema iha Myanmar bele liuhosi diálogu maski lori tempu naruk.

Notísia relevante : PM Xanana husu líder membru ASEAN fó solusaun ba problema Myanmar

Enkuantu, pontu lima ne’e deside liuhosi membru asosiasaun hafoin akontese golpe militár iha Myanmar, five-point consensus mak hanesan:

  1. Hapara inmediata violénsia iha Myanmar;
  2. Kria diálogu konstrutivu entre parte relevante sira hodi buka solusaun pasífika iha Myanmar;
  3. Enviadu hosi asosiasaun tenki fasilita prosesu mediasaun ba diálogu ho asisténsia hosi Sekretáriu Jerál ASEAN;
  4. ASEAN tenki fornese asisténsia umanitária liuhosi Sentru Asisténsia Humanitária ba Jestaun Dezastre;
  5. Enviadu Espesiál no delegasaun asosiasaun tenki vizita Myanmar hodi hasoru malu ho parte importante sira hotu iha Myanmar.

Aleinde ne’e, Bob Aubrey mós prodús ona livru ida hanesan estudu kazu ba atensaun líder ASEAN kona-ba kazu Myanmar, molok halo vizita dahuluk mai Timor-Leste iha fulan hirak liubá.

“Ha’u foin hakerek livru ida foka ba étika ASEAN. Étika liga ho situasaun iha Myanmar ne’e hanesan estudu kazu kona-ba oinsá maka situasaun étika iha ASEAN bele sai piór no defísil hodi deside dalan loos ida ne’ebé mak bele halo liuhosi desizaun ka akordu ruma ba situasaun Myanmar. Timor-Leste reprezenta étika ida ho vizaun katak situasaun demokrasia iha Myanmar bele restaura, presiza iha diskusaun entre membru ASEAN no dala-ida maka liuhosi diplomasia, maibé ita mós labele haluha kona-ba Myanmar ninia luta ba independénsia hodi sai nasaun demokrátiku liu iha rejiaun Sudeste Aziatiku,” nia dehan

Antes ne’e, Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão husu líder ASEAN atu hamutuk fó solusaun ba junta militár ne’ebé mosu iha Myanmar.

Xefe Governu Xanana rasik hasoru ona Sekretáriu Jerál Organizasaun Nasaun Unida, António Guterres hodi informa pozisaun Timor-Leste ne’ebé kondena maka’as junta militár ne’ebé akontese iha Myanmar.

Timor-Leste adopta prinsípiu demokrátiku anti rejime militár iha mundu no hola parte nu’udar nasaun membru lian portugés (CPLP, sigla portugés) no haree katak ASEAN moris iha toleránsia no dame, ne’ebé la permite atu mosu violasaun direitu umanu iha Myanmar no rai seluk.

Myanmar hasoru krize polítika no umanidade hafoin golpe militár iha fevereiru 2021, ne’ebé junta militár akuza partidu vensedór, Liga Demokrasia Nasionál (NLD) ho fraude durante eleisaun iha novembru 2020 to’o junta militár kaptura Prezidente Partidu NLD, Aung San Suu Kyi, hodi rezulta mós populasaun barak mate iha protestu ne’e.

Jornalista     : Antónia Gusmão

Editora          : Julia Chatarina

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!