DILI, 17 maiu 2024 (TATOLI)—Estudante husi Fakuldade, Edukasaun Arte no Umanidade (FEAH, sigla portugés), Departamentu inglés Universidade Nasionál Timor-Lorosa’e (UNTL), Julião de Andrade, husu Governu atu mellora infraestrutura eskolár no hasa’e kapasidade profesór tanba konsidera kondisaun rua ne’e nu’udar baze fundamentál ba edukasaun.
“Tuir perspetiva pesoál, edukasaun Timor-Leste la’o hakdasak hela, ita hakarak edukasaun ne’ebé kualidade, nia baze fundamentál mak infraestrutura no rekursu umanu, maibé infelizmente Timor-Leste seidauk prenxe kritériu kona-ba kualidade edukasaun. Tanba ne’e, husu Estadu no Governu atu tau atensaun no presiza investe maka’as iha edukasaun, liu-liu infraestrutura bázika sira tanba saladeaula, nesesidade manorin, biblioteka, no laboratóriu iha eskola sira seidauk sufisente hodi atinje kualidade edukasaun,” nia hateten ba Agência Tatoli, iha resintu universidade, sesta ne’e.
Nune’e, iha ámbitu komemorasaun restaurasaun independénsia Timor-Leste ba dala-22 iha 20 maiu, nia husu ba ezekutivu sira hodi tau atensaun másimu ba edukasaun tanba edukasaun sai baze ba dezenvolvimentu iha área hotu.
“Ita atu haree nasaun nia futuru ne’ebé di’ak ba jerasaun foun tuir mai, nune’e investimentu edukasaun mak prinsipál liu,” estudante universitáriu tenik.

Iha fatin hanesan, Estudante FEAH, Departamentu inglés, Amélia Duarte Soares, nota fasilidade edukasaun menus tebes tanba ne’e presiza mellora.
“Tuir ha’u-nia hanoin no haree, edukasaun iha mudansa tanba tinan-tinan númeru estudante sempre aumenta, asesu ba edukasaun formál no naun formál maibé presiza hadi’a iha parte balun hanesan fasilidade no kurríkulu edukasaun nian presiza hadi’a. Kona-ba livru, presiza mós troka foun tanba tinan-tinan ida-ne’e de’it ladi’ak. Pelumenus livru tenke adapta ona ba situasaun foun, ezemplu ida mak livro do aluno, Timor-Leste uza mak ida-ne’e hela de’it, prazu liu tiha ona,” nia dehan.
Aleinde ne’e, Amélia Duarte haree katak presiza ekipamentu informátika hodi fasilita estudante sira asesu ba internet hodi halo peskiza ba matéria ruma.
“Iha UNTL menus fasilidade hanesan komputadór sira, ida-ne’e presiza tau atensaun. Loron independénsia ne’e ksolok ba ita hotu, maibé husu ba Estadu no Governu keta haluha buat hotu-hotu maihosi povu, tanba ne’e kria dezenvolvimentu ba povu liuhusi edukasaun,” nia salienta.
Notísia relevante : Ministériu Edukasaun distribui mobiliáriu, komputadór no motorizada ba Covalima
Nune’e mós, Estudante Fakuldade Filosofia UNTL, Francisca Ximenes, konsidera, bainhira hakarak dezenvolvimentu rai ida-nia la’o, presiza investe iha setór edukasaun, liu-liu infraestrutura no rekursu umanu.
“Husu atu tau nafatin importánsia ba ita-nia área edukasaun tanba dezenvolvimentu atu la’o iha nasaun ida hahú mudansa iha baze, signifika ita tenke investe didi’ak iha área edukasaun hahú husi pre-eskolár to’o nível a’as, imajina ita hakarak dezenvolve ita-nia nasaun tuir nasaun seluk maibé ita-nia edukasaun ne’e sei hakdasak hela. Eskola barak sei halerik ba profesór, kadeira meza, saladeaula, no seluk tan. Bainhira buat hirak ne’e mak seidauk rezolve, ita labele garante katak kualidade edukasaun ne’e atu moris no morin iha iha rai doben Timor-Leste,” nia tenik.
Nu’udar joven no estudante universitáriu ida, nia husu atu hadi’a kondisaun tanba sidadaun hotu presiza hetan edukasaun di’ak.
“Governu presiza investe iha edukasaun, tun ba baze haree saida mak falta iha eskola no kompleta ba atu nune’e ita garante kualidade edukasaun iha ita-nia rain,” nia rekomenda.
Estudante husi Eskola Ensinu Sekundáriu Jerál (ESJ) 28 de Novembru, Agostu Pereira, husu Governu tau-matan ba estudante sira-nia futuru.
“Hatudu momoos hela katak ita menus fasilidade iha eskola, menus profesór, menus livru, laiha biblioteka, saladeaula la to’o, kadeira meza la to’o. Tanba ne’e, tau-matan ba haree didi’ak, ita labele haree ona realidade depois ita laliga rai, ne’e labele tanba dezenvolvimentu atu di’ak ne’e komesa husi edukasaun, husi baze to’o iha nível a’as,” nia tenik.
Nia konsidera Timor-Leste hanesan joven ida tanba foin ukun-an tinan-22, nune’e husu ba Governu atu hadi’a problema ne’ebé eskola hotu infrenta no presiza tau prioridade maka’as ba iha área edukasaun.
“Edukasaun iha Timor la’o ladún di’ak tanba hatudu momoos hela mai ita katak eskola barak nafatin halerik ba infraestrutura, rekursu umanu no seluk tan,” estudante ne’e reforsa.

Estudante FEAH, Departamentu Pre-Eskolár, Alfredo de Carvalho, nota katak infraestrutura seidauk sufisente, ezemplu iha UNTL eziste tiha departamentu no estudante barak maibé saladeaula inklui karteira eskolár la sufisiente.
“Tanba ne’e, Estadu presiza haree kestaun ne’e, tanba liuhusi edukasaun mak bele transforma ema sai di’ak, maibé realidade ne’ebé iha, Estadu hahú fó ameasa ba parte edukasaun tanba profesór vítima ona,” nia dehan.
Estudante universitáriu ne’e haree katak Estadu la valoriza profesór, enkuantu iha edukasaun presiza profesór.
“Entaun importante atu edukasaun bele la’o di’ak no kualidade maka presiza investe iha profesór, liu-liu profesór kontratadu sira, Estadu tenke valoriza,” nia tenik.
Jornalista : Osória Marques
Editora : Julia Chatarina