DILI, 12 Marsu 2025 (TATOLI) – Alargamentu estrada ne’ebé Governu halo hahú husi Kuluhun to’o terminál Bekora ho luan metru 23,74 no naruk kilómetru 4.
Tuir informasaun ne’ebé TATOLI asesu husi Tékniku Ministériu Obra Públika (MOP), estrada agora ne’e ho nia luan metru 12 to’o 16 no sei alarga to’o 23,74 ho nia kompozisaun rua mak estrada liman loos ho metru ualu, liman karuk ualu, médiu ka klaran metru ida hodi tau lampu iluminasaun.
Aleinde ne’e, sentímetru 80 ba halo bee-dalan iha estrada liman-loos no karuk no metru 1,20 ba halo trotoár liman loos no karuk, ne’ebé sei hakoi mós fiu sira ne’ebé trankadu iha rai okos.
Tékniku ne’e mós esplika katak antes halo alargamentu, halo uluk peskiza no estudu ba estrada ne’e, katak iha área ne’e, kada tinan, sempre mosu engarrafamentu no bainhira seidauk iha desentralizasaun munisipál ema hotu sei mai iha Dili. Iha kada tinan, karreta tama Timor-Leste barak no ida-ne’e sei hamosu engarrafamentu maka’as iha kapitál.
“Haree ba situasaun sira ne’e katak uma sira hahú husi Kuluhun to’o Bekora ne’e barak mak semi-permanente, entaun ida-ne’e fó oportunidade ba Governu bele halo alargamentu ba estrada tanba indemnizasaun mós sei ki’ik”, nia hateten.
Tuir esplikasaun, Governu loke luan estrada to’o metru 23,74 ho razaun bainhira iha tinan lima mai ema hotu halo ona uma permanente maka labele sobu ona. “Entaun halo fali flyover hanesan iha nasaun sira seluk, maibé antes to’o ne’ebá tenke loke uluk espasu”.
Iha sorin seluk, Vise-Ministru Obra Públika, Júlio do Carmo, hateten relasiona ho alargamentu estrada husi Kuluhun, Becora to’o Fatuahi ne’e MOP sei responsabiliza no la viola ema-nia direitu.
“Sosializasaun antes ne’e la’o ona. SEATOU, Obra Publika, tékniku sira bá verifika no hare alargamentu ne’e kona saida-saida, hanesan muru, uma, no seluk tan. Tékniku sira foti hela dadus para Governu selu”, realsa.
Xefe suku Kuluhun, Deus Dado Martins, hateten iha dadus provizóriu ba komunidade afetada ba alargamentu estrada ne’e hamutuk 36. Husi númeru ne’e konta ba baraka-oan, kioske ka loja, mebel, inklui rai privadu.
Nia hatutan dezde uluk komunidade Kuluhun koopera no la halo protesta, maibé sira husu mak Governu tenke halo indemnizasaun ba sira-nia fatin.
Aleinde ne’e, xefe suku interinu Bekora, Luís do Carmo da Silva, dehan komunidade afetada ba alargamentu estrada husi suku Becora-Kuluhun, Bekora-Kamea nia dadus provizóriu iha uma-kain 170, maibé ba suku Bekora kuaze família 20-resin de’it, tanba maioria ne’e loja, ofisina, mebel, restaurante ki’ik sira no rentál ba fotokópia sira.
“To’o agora, Ministériu Obra Públika seidauk lori lista komunidade afetada sira-nia naran mai, nune’e foin lalais komunidade suku Bekora halo konferénsia imprensa, tanba markasaun ne’ebé antes ne’e tau seidauk halo indemnizasaun, maibé MOP mai aumenta tan markasaun foun. Maibé, tanba dezenvolvimentu, komunidade tenke koopera. Estadu no Governu mós tenke konsidera sira-nia direitu”, Luís hateten.
Suku Becora iha aldeia sanulu ho totál uma-kain rihun lima no populasaun rihun 24.
Iha sorin seluk sefe suku Kamea, Matos da Costa, hateten alargamentu estrada iha suku Kamea rasik komunidade balun antes ne’e ladún konkorda ho desizaun Governu nian ne’ebé markasaun uluk ho metru tolu no daruak nian aumeta tan metru tolu, maibé ida-ne’e desizaun Governu nian, entaun nu’udar povu kontribui ba dezenvolvimentu.
“Kona-ba uma-kain hira mak afetada, ida-ne’e dadus Ministériu Obra Públika (MOP) mak tun foti diretamente no sira seidauk mai entrega ba suku. Ne’ebé, parte suku mós labele hatene loloos komunidade hira mak afetada. Ami-nia esforsu husu Governu tenke halo indemnizasaun ba komunidade afetada sira, nune’e sira bele hadi’a sira-nia uma”, dehan.
Sorin seluk, Arkebispu Arkidioseze Metropolitana Dili, Dom Virgílio Kardeál do Carmo da Silva, SDB, hateten nia parte mós rona ona alargamentu estrada husi Kuluhun to’o Bekora, katak muru igreja mós kona.
“Buat ne’ebé ha’u rona foufoun dehan alargamentu estrada ne’e kona de’it mak trotoár igreja nian, maibé ikus mai informasaun atualizada muru mós kona hotu. Ita hotu hakarak dezenvolvimentu la’o, maibé husu ba autoridade sira ne’ebé iha kompeténsia tenke haree didi’ak. Ita hotu koopera ba alargamentu ne’e, maibé husu Governu nia responsabilidade ba buat hotu ne’ebé sira halo, la’ós de’it ba igreja, maibé ba komuniddae afetada ba alargamentu no evikasaun sira iha territóriu”, Kardeál hato’o.
Antes ne’e, MOP informa katak orsamentu ne’ebé ministériu prevee kada tinan hamutuk millaun $2 hodi halo indeminizasaun ba komunidade afetada ba alargamentu estrada no despezu administrativu ne’ebé la’o hela.
Notísia relevante: Montana Diak hahú sobu uma ba alargamentu estrada Kuluhun-Bekora
Jornalista: Arminda Fonseca
Editora: Maria Auxiliadora