iklan

OPINIAUN

Dezenvolvimentu infraestrutura dijitál no vantajen Lei Sibernétika iha Timor-Leste

Dezenvolvimentu infraestrutura dijitál no vantajen Lei Sibernétika iha Timor-Leste

Imajen/Espesial

Daudaun ne’e, Timor-Leste sei halo hela progresu ba infraestrutura dijitál, no iha tempu Nonu Governu Konstitusionál (Governu da-sia) liuhusi Ministériu Justisa iha hanoin atu dezenvolve Lei Sibernétika ida ne’ebé fó seguransa ba rede, proteje direitu dijitál, no prevene krime sibernétika.

(Supangkat et al., 2025) Digital identity implementation roadmap

Lei ida ne’e mós sei ajuda hodi evita ameasa sibernétika, garante integridade dadus no promove konfiansa iha sistema dijitál. Ho lei ne’e bele fó garantia ba seguransa individu, negósiu, no institusaun governu iha ambiente dijitál ne’ebé sei kontinua dezenvolve no inovasaun teknolójika.

Hodi kria lei ida ne’ebé efikás, Timor-Leste bele refere ba padrãun internasionál General Data Protection Regulation (GDPR) fó fundamentu forte ba privasidade no konfidensialidade dadus, atu asegura protesaun informasaun pesoál no finansiál. Tanba ne’e, Cybersecurity and Infrastructure Security Agency (CISA) husi Estadu Unidus bele fó orientasaun ba protesaun infraestrutura krítiku nasionál.

(The NIST Cybersecurity Framework (CSF) 2.0, 2024) Steps fór creating and using a CSF Organizational Profile

Husi prespetiva seguransa sibernétika, Timor-Leste bele uja National Institute of Standards and Technology (NIST) Cybersecurity Framework (CSF) no NIST Special Publication 800-30 atu estrutura metodolojia ba avalia risku, kontrolu seguransa sibernétika, no jurisdisaun iha espasu sibernétika.

Source: https://www.pcisecuritystandards.org

Hodi halo transasaun finansiál ne’ebé seguru, Payment Card Industry Data Security Standard (PCI DSS) bele fó regulamentu ba banku dijitál, fintech, no sistema pagamentu eletróniku, atu prevene fraude finansiál. Ne’ebé importante mós maka kontratu eletróniku, asina eletróniku, no asina digital, atu fó konfiansa ba negósiu dijitál.

COBIT Components of a Governance System

Iha IT Governance, COBIT (Control Objectives fór Infórmation and Related Technologies) bele hatun modelu governansa atu aumenta seguransa organizasaun. Mapeamentu CSF & COBIT sei ajuda Timor-Leste ba seguransa sibernética ho objetivu negósiu no rezolve problema risku.

Hili padrãun internasionál sira ne’e, Timor-Leste sei kria Lei Sibernétika ho di’ak atu hala’o regulamentu krime sibernétika aumenta konfiansa dijitál, promove seguransa no inovasaun iha mundu dijitál.

iklan
iklan

Leave a Reply

iklan
error: Content is protected !!